واحد آموزش اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) در کودکان به نوعی تداخل رفتاری گفته می شود که فرد، به طور غیر عادی، عصبانی می شود، قوانین را رعایت نمی کند، به دیگران آسیب می زند و به سختی می تواند با گروه همسالان خود همکاری و مشارکت داشته باشد. این چنین رفتارهایی تا حد زیاد، ریشه در خانواده ها و ویژگی های رفتاری و شخصیتی والدین دارند. اگر والدین کودکانی با این اختلال هستید، می توانید با انجام یک سری کارها و رعایت نکات مهم، به فرزندانتان کمک کنید. با ما همراه باشید تا در این باره بیشتر صحبت کنیم.
اختلال نافرمانی مقابله ای، Oppositional defiant disorder یا (ODD)، یکی از اختلالات رفتاری بسیار مهم در برخی کودکان است. این دسته از بچه ها قوانین را رعایت نمی کنند و اغلب تمایل دارند به دیگران آسیب بزنند. کودکان مبتلا به ODD، در اکثر موارد، علائم این اختلال را در طول ۶ ماه از خود نشان می دهند. والدین می توانند با کنترل و نظارت بر رفتار فرزندان خردسال خود، به آسانی متوجه شوند که آیا علائم اختلال ODD در کودکشان وجود دارد یا خیر.
کودکانی که با اختلال نافرمانی مقابله ای دست و پنجه نرم می کنند، به صورت افراطی و بی معنی، نسبت به اتفاقات اطراف خود واکنش نشان می دهند. گاهی مشاهده می کنید که این دسته از کودکان بدون هیچ دلیل منطقی، بر سر شما فریاد می زنند، یا عصبانی می شوند. این رفتارها گاهی والدین را نیز عصبانی می کند!
اگر فرزندی دارید که به اختلال ODD مبتلا شده است، ضرورت دارد که حتماً یک سری کارها را برای درمان و کنترل وضعیت موجود انجام دهید. هم خودتان به عنوان والدین باید بر خود مسلط باشید و نا امیدی را از بین ببرید و هم باید به کودک خود این حس را منتقل کنید.
یک درمانگر، روانشناس کودک یا کارشناس متخصص در زمینه اختلالات رفتاری کودکان می تواند به شما کمک کند تا استراتژی مناسبی برای بهبود رفتار کودک خود پیدا کنید و به آن برنامه در خانه پایبند باشید. برخی از کودکان مبتلا به ODD نیز اگر لازم باشد باید داروهایی مصرف کنند که به کاهش پرخاشگری آنها کمک می کند. تشخیص و درمان زودهنگام اختلال نافرمانی مقابله ای می تواند کودکان را در مسیر بهتری برای آینده قرار دهد و زندگی را برای کل خانواده آسان تر کند.
اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان از چه سنی ظهور پیدا می کند و چه علائمی دارد؟
یک امر طبیعی است که کودکان در برخی مواقع، با والدین خود مخالفت کرده یا از دستورات و قوانین، سرکشی کنند. در واقع، این نشانه رشد سالم کودک است. بنابراین شاید بخواهید بدانید که چه زمانی یک کودک به اختلال نافرمانی مقابله ای مبتلا می شود؟
اختلال ODD معمولاً در سنین اولیه دبستان ظهور یافته و علائم آن به آسانی تشخیص داده می شود؛ لازم به ذکر است که نشانه های این اختلال در دوران نوجوانی، چندان قابل تشخیص نیست. کودکانی که دارای اختلال نافرمانی مقابله ای هستند، الگوی ثابتی از مشکلات رفتاری دارند. علائم مهم این اختلال عبارتند از:
- به طور غیرمعمول، عصبانی می شوند و بسیار تحریک پذیر هستند
- اغلب کنترل خشم و عصبانیت خود را از دست می دهند
- به راحتی از رفتارها و گفتارهای دیگران آزرده می شوند
- با دیگران مشاجره می کنند
- از رعایت قوانین امتناع می ورزند
- از روی عمد به دیگران آسیب می رسانند و آنها را آزار می دهند
- دیگران را به خاطر اشتباهات، سرزنش می کنند
- انتقام جو هستند
همه کودکان ممکن است هر از گاهی این علائم را داشته باشند. چیزی که اختلال نافرمانی مقابله ای را از رفتارهای مخالفت آمیز عادی متمایز می سازد، شدت آن و مدت زمانی است که ادامه دارد. کودکان مبتلا به ODD حداقل به مدت شش ماه، دارای مشکلات رفتاری شدید خواهند بود.
یکی دیگر از مشخصه های اختلال نافرمانی مقابله ای، عوارضی است که بر روابط خانوادگی وارد می کند. ناامیدی در طول روز، دستورات نادیده گرفته شده، مشاجره ها، عصبانیت ها و …، به مرور زمان ایجاد می شوند و این تعاملات منفی، به پیوند بین والدین و فرزند آسیب می زنند و الگوهای رفتاری خصمانه را تقویت می کند.
چرا درمان اختلال نافرمانی مقابله ای کودکان مهم است؟
اقدام به موقع برای درمان اختلال نافرمانی مقابله ای، به بهبود روابط والدین و فرزند که برای سلامتی و شادی کل خانواده بسیار مهم است، بسیار کمک می کند. درمان سریع تر این اختلال همچنین برای آینده فرزندان نیز بسیار اهمیت دارد.
برخی از کودکان با عدم اختلال نافرمانی، رشد می کنند، اما برخی دیگر همچنان مشکلات رفتاری دارند، که می‌تواند منجر به طرد شدن توسط همسالان و مشکلات در ایجاد روابط سالم شود. تداوم اختلافات خانوادگی یکی از اثرات این اختلال است، به همین دلیل به شدت توصیه می کنیم حتماً برای درمان و کنترل آن اقدام کنید.
کودکانی که اختلال ODD در آنها به موقع درمان نشده است، برای انجام کارها و رسیدن به موفقیت، کمتر تلاش می کنند؛ از دیگران دوری می کنند؛ به اطرافیان خود بیشتر فشار روحی وارد می کنند؛ و در نهایت باعث می شوند که روابط خوب، به ارتباطات منفی و سرکوب کننده منتهی شود.
علت اختلال ODD در کودکان چیست؟
آمار و مطالعات نشان داده اند پسران بیشتر از دختران به اختلال ODD مبتلا می شوند، با این حال، یک سری عوامل وجود دارد که هر دو جنسیت را تحت تأثیر قرار می دهد. موارد زیر از مهم ترین علت های اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان هستند:
- عوامل ژنتیکی و ارثی
- تغذیه نامناسب و سبک زندگی ناسالم
- محیط زندگی پر استرس و پر تنش
- وجود فردی در خانواده با این اختلال
- عدم رعایت استراتژی تربیتی و فرزندپروری درست در خانه
- عدم مراقبت های صحیح مادر در دوران بارداری
بهترین روش های درمان اختلال نافرمانی مقابله ای چیست؟
روش های درمان اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان با توجه به سطح و شدت رفتارها و واکنش ها تعیین می شوند. این راهکارها متنوع هستند و شامل رفتار درمانی، بازی درمانی، مشاوره و درمان های دارویی می شوند.
بسته به توانایی کودکان و شرایط خانواده ها، کارشناسان رفتار -درمان گرا، از ترفندهای رفتاری و آموزشی کمک می گیرند تا آستانه صبر و تحمل و تحریک پذیری کودک را بهبود ببخشند. ایجاد الگوهای درست رفتاری برای خانواده در این راستا بسیار اهمیت دارد. در موارد شدیدتر شاید لازم باشد که برخی داروهای مناسب برای کودک تجویز شود.
مهم ترین کاری که والدین باید برای درمان اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان خود انجام دهد، شناسایی به موقع علائم و مشورت سریع با یک درمانگرا است. والدین نباید هرگز درمان های خودسرانه به کار ببرند یا به فرزند خود، داروهایی را بدهند! این کار به شدت خطرناک است!
جمع بندی
اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان یا در اصطلاح، ODD، نوعی اختلال رفتاری است که باعث می شود کودک، نافرمانی کند، به دیگران آسیب و آزار برساند و بی دلیل، عصبانی شود. این اختلال گاهی ریشه در عوامل ژنتیکی و ارثی دارد و یا می تواند نتیجه سبک زندگی غلط و تربیت سهل گیرانه باشد.
والدین می توانند برای تشخیص نشانه های اختلال ODD در کودک خود، رفتارهای او را کنترل کنند. بهترین روش برای درمان ODD، گفتگو و مشاوره با کاردرمان گراها و رفتاردرمانگراها است.
