واحد آموزش سوء تغذیه و چاقی، دو اختلال مهم تغذیه ای است که همه سنین را تهدید می کند؛ و به ویژه برای کودکان و دانش آموزان در حال رشد بسیار مهم تر است. چنانچه فرد در دوره زندگی خود، رفتارهای نادرست تغذیه ای و سبک زندگی غلط داشته باشد، بدون شک به بیماری های متعددی دچار خواهد شد. در دنیای شلوغ امروزی، دانش آموزان، قشر آسیب پذیر از نظر تغذیه هستند.
اضافه وزن و سوء تغذیه (و در نتیجه کمبود وزن) ویژگی های مشترکی دارند و هر دو جزو اختلالات مرتبط با مواد غذایی به شمار می روند. در میان این ویژگی های مشترک، نکته مهم این است که هر دو، خطر ابتلا به بیماری های جدی را در کودکان افزایش می دهند. هر دو اختلال می توانند بر رشد فیزیکی، عاطفی و اجتماعی کودکان تأثیر منفی بگذارند.
اینکه یک کودک دارای اضافه وزن، وزن کم یا وزن طبیعی است، مسئله ای است که باید بر اساس قد، سن و جنس آن کودک قضاوت شود. به عبارت دیگر، کودکان بزرگ تر و قد بلندتر، وزن بیشتری نسبت به کودکان کوچک تر و کوتاه قد دارند. منطقی نیست که وزن را جدا از این عوامل در نظر بگیریم.
چرا شاخص توده بدنی (BMI) برای کودکان مهم است؟
شاخص توده بدنی (BMI) یک آمار (اندازه گیری و محاسبه شده) است که قد و وزن کودکان را بر اساس سن و جنس آنها نشان می دهد. پزشک می تواند BMI کودکان را در مطب اندازه گیری کند. همچنین، ماشین حساب‌های آنلاین BMI کودکان در دسترس هستند که می‌توانند BMI را بر اساس قد، وزن، سن و جنس کودکان محاسبه کنند.
از عدد BMI می توان برای طبقه بندی کودکان به دسته های «کم وزن»، «وزن سالم»، «در معرض خطر اضافه وزن» و «اضافه وزن» و حتی کودکان چاق استفاده کرد. کودکانی که در گروه های «کم وزنی»، «در معرض خطر اضافه وزن» یا «اضافه وزن» BMI قرار می گیرند، باید با پزشک مشورت کنند. کاهش یا افزایش وزن به دلیل مشکلات پزشکی در کودکان باید به موقع پیگیری و درمان شود.
آیا چاقی کودکان، یک نوع بیماری است؟
به طور معمول، چاقی کودکان ناشی از یک مشکل پزشکی نیست، بلکه بیشتر ناشی از مصرف بیش از حد غذا، به ویژه غذاهای چرب و شیرین، غذاهای فست فود و تنقلات است که دارای چربی و قند تصفیه شده بالا هستند؛ چاقی معمولاً در اثر ورزش نکردن یا تحرک کم اتفاق می افتد. والدین کودکان چاق یا دارای اضافه وزن باید به دقت در نظر بگیرند که فرزندانشان چه غذاها و میان وعده هایی را می خورند و چقدر فعال (یا غیر فعال) هستند.
والدین باید بدانند که در صورت لزوم تغییراتی را در سبک زندگی و غذا خوردن آنها ایجاد کنند. والدین باید به بچه های خود، انگیزه بیشتری برای فعالیت بدنی و ورزش کردن بدهند. داشتن یک برنامه کنترل وزن و تناسب اندام، یا ملاقات با یک متخصص تغذیه می تواند برای کمک به ایجاد عادات غذایی جدید و فعالیت ورزشی مفید باشد.
سوء تغذیه در کودکان چیست؟
در حالی که کودکان با اضافه وزن، کالری بیش از حد دریافت می کنند، کودکان کم وزن، کالری کافی را دریافت نمی کنند. این اختلال ممکن است به دلیل فقر و ناتوانی خانواده در تأمین غذای مغذی، یا سوء استفاده یا بی توجهی به تغذیه، یا به دلیل کم اشتهایی کودکان به دلیل بیماری های پزشکی یا ناراحتی های روانی رخ دهد. برخی از کودکان ممکن است از علائم افسردگی یا مشکلات اضطراب رنج ببرند؛ این عوامل اشتهای آنها را سرکوب می کنند، یا ممکن است باعث شود که از خوردن غذاهای جدید بیزار باشند.
سوء تغذیه با طبقه بندی BMI در گروه “کم وزن” مرتبط است، در این حالت، فرد ممکن است وزن طبیعی داشته باشد و همچنان دچار سوء تغذیه باشد. کودکانی که دارای وزن مناسب نسبت به سن و جنس خود هستند، اگر مقادیر مناسبی از فیبر، پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی را در رژیم غذایی خود دریافت نکنند، ممکن است همچنان دچار سوء تغذیه شوند.
سوءتغذیه بر سلامت کودکان تأثیر می گذارد. در کوتاه مدت، کودکان دچار سوء تغذیه اغلب با ضعف سیستم ایمنی مواجه می شوند، زیرا بدن آنها مواد مغذی مورد نیاز برای حفظ سیستم دفاعی قوی در برابر عفونت ها، سرماخوردگی و آنفولانزا را ندارد.
علاوه بر این، این دسته از کودکان ممکن است از نظر حفظ تمرکز یا اخلاقیات، دچار مشکل شوند. سوء تغذیه مزمن می تواند اثرات منفی پایداری را بر رشد جسمی و ذهنی کودکان داشته باشد.
علل چاقی در کودکان چیست؟
چاقی یک بیماری پیچیده است و زمانی رخ می دهد که وزن فرد بیشتر از وزنی باشد که برای قد او سالم در نظر گرفته می شود. چاقی بر کودکان و همچنین بزرگسالان تأثیر می گذارد. عوامل زیادی می توانند در افزایش وزن، نقش داشته باشند؛ از جمله الگوهای صحیح غذا خوردن، سطح فعالیت بدنی و روتین خواب. عوامل اجتماعی مرتبط با سلامت فرد، ژنتیک و مصرف برخی داروها نیز در این اختلال تغذیه ای نقش دارند.
الگوهای غذا خوردن و فعالیت بدنی، خواب ناکافی و چندین عامل دیگر بر افزایش وزن تأثیر می گذارد. تغییرات ژنتیکی در بین نسل ها به کندی رخ می دهد و به ندرت مسئول چاقی است. با این حال، انواع مختلفی از ژن‌ها ممکن است با افزایش گرسنگی و دریافت غذا، به روند چاقی فرد کمک کنند.
برخی از بیماری ها، مانند بیماری کوشینگ، ممکن است منجر به چاقی یا افزایش وزن فرد شود. داروهایی مانند استروئیدها و برخی داروهای ضد افسردگی نیز ممکن است باعث افزایش وزن شوند.
سوء تغذیه در کودکان چه علائمی دارد؟
سوء تغذیه یک اختلال غذایی است و زمانی ایجاد می شود که بدن از ویتامین ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی که برای حفظ عملکرد بافت ها و اندام های سالم نیاز دارد، محروم باشد. سوءتغذیه در افرادی رخ می دهد که یا دچار سوءتغذیه هستند یا بیش از حد غذاهای ناسالم می خورند.
افرادی که بیش از حد غذا می خورند، خوراکی های ناسالم را زیاد می خورند، به اندازه کافی ورزش نمی کنند یا ویتامین ها یا سایر جایگزین های غذایی را مصرف می کنند، بیشتر به سوء تغذیه دچار می شوند. اگر فرد، بیش از ۲۰ درصد اضافه وزن داشته باشد، یا از رژیم غذایی سرشار از چربی و نمک پیروی کند، خطر سوء تغذیه افزایش می یابد.
مهم ترین علائم سوء تغذیه در کودکان به صورت زیر فهرست می شوند:
- کودکانی که سوء تغذیه دارند ممکن است نسبت به سن خود، کوتاه قد، لاغر، بی حال و دارای سیستم ایمنی ضعیف باشند.
- اختلالات تغذیه ای می تواند بر هر سیستمی در بدن، بر حواس بینایی، چشایی و بویایی تاثیر بگذارد.
- سوء تغذیه ممکن است باعث ایجاد اضطراب، تغییر در خلق و خو و سایر علائم روانپزشکی شود.
- رنگ پریدگی پوست، ضخیم و خشک
- تغییرات در رنگدانه های پوست؛ ناراحتی های پوستی
- نازک شدن موی سر، ریزش مو یا فر شدن آنها
- درد مفاصل
- استخوان های نرم و شکننده
- خونریزی لثه
- زبان متورم یا چروکیده و ترک خورده
- شب کوری
- افزایش حساسیت به نور
جمع بندی
اگرچه در همه شرایط اینطور نیست، چاقی یا سوء تغذیه در دانش آموزان اغلب با عوامل سبک زندگی از جمله رژیم غذایی نامناسب و ورزش ناکافی مرتبط است. تا جایی که بتوان این فاکتورهای سبک زندگی را اصلاح کرد، می توان به راحتی وزن دانش آموزان را کنترل نمود و به سلامت بدنی آنها کمک کرد.
