واحد آموزش دیسگرافیا در اصطلاح، یک اختلال نوشتاری در کودکان است که منشأ عصبی و نقص در یادگیری دارد. هر کودک در سطح سنی خود بر اساس توانایی هایش ممکن است با این اختلال روبرو باشد. این نوع اختلال نوشتاری می تواند مسائل مربوط به اعمال فیزیکی نوشتن، یا درک و فهم جملات و عبارت ها و حتی فهم کلمات نوشته شده را شامل شود. دیسگرافیا قابل کنترل است به شرطی که والدین و معلمان مدرسه از طریق روش های اصولی و صحیح به کودکان کمک کنند. در این مطلب به طور اختصاصی درباره اختلال نوشتن در کودکان و شیوه های رفع آن صحبت می کنیم.
دیسگرافیا (Dysgraphia)، به معنای اختلال در نوشتن است و بیانگر یک وضعیت عصبی در کودکان می باشد که علیرغم دسترسی به سطوح آموزشی پیشرفته، در تبدیل افکار خود به زبان نوشتاری، مشکل دارند. تفاوتی نمی کند که دانش آموزان در چه سطح درسی یا توانایی باشند، این اختلال ممکن است در هر مقطع تحصیلی رخ دهد. دیسگرافیا با علائم متعدد در سنین مختلف شاهر می شود و نوعی تفاوت در یادگیری محسوب می شود.
می دانیم که نوشتن، یک فرآیند پیچیده است و مهارت ها و عملکردهای مغزی زیادی را شامل می شود. از آن جمله می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- مهارت های حرکتی ظریف
- ادراک فضایی
- حافظه (توانایی نگهداری اطلاعات در ذهن و گاهی تغییرات در آنها)
- کدگذاری املایی (شامل بیان، نوشتن، ادراک و یادآوری حروف یا اعداد یا نمادها)
- پردازش زبان نوشتاری و گفتاری
- مفهوم سازی
- سازماندهی
به این دلیل است که اختلال نوشتن در کودکان یا دیسگرافیا، تا حدودی یک اصطلاح جامع برای تشخیص مشکلات مربوط به بخش نوشتن است و ممکن است تشخیص آن کمی دشوار باشد. این اختلال زمانی ظاهر می شود که کودکان برای اولین بار، نوشتن را یاد می گیرند. در موارد دیگر، اگر فردی با ضربه ناگهانی به سر یا مغز دچار دیسگرافی شود، ممکن است این اختلال در او ایجاد شود. به این نوع از دیسگرافیا، دیسگرافی اکتسابی می گویند.
طبق یک تعریف اختصاصی تر، دیسگرافی به عنوان یک “اختلال یادگیری خاص” معرفی می شود که به بیان نوشتاری مرتبط است.
دیسگرافیا می تواند کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد. اگر سایر اعضای خانواده نیز به این اختلال مبتلا باشند، احتمال ابتلای کودک تازه متولد شده به دیسگرافی، بیشتر است. دیسگرافیا در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) و یا اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)، رایج تر است.
علائم و نشانه های اختلال نوشتن در کودکان چیست؟
افراد مبتلا به دیسگرافیا، اختلال نوشتن، ممکن است در هنگام نوشتن با چند مشکل مختلف روبرو باشند؛ اگرچه شاید مشاهده کنید که بسیار راحت تر و روان تر از نوشتن خود، صحبت کنند. رایج ترین علائم اختلال نوشتن در کودکان به صورت زیر معرفی شده اند:
- مشکل در خوانایی یا نوشتن حروف الفبا
- مشکل در تنظیم اندازه حروف و رعایت فاصله ها
- اختلالات املانویسی
- مشکلات در گرامر
- مشکل در ترکیب بندی جملات
- مشکلات نوشتن جملات در یک خط مستقیم
- مشکل در نگه داشتن و کنترل ابزار نوشتاری
- نوشتن حروف به صورت معکوس
- مشکل در یاد آوری نحوه تشکیل حروف
- اختلال در زمان استفاده از حروف کوچک یا بزرگ
- تلاش زیاد برای ساخت جملات نوشتاری با دستور زبان و علائم نگارشی صحیح
- حذف کلمات از جمله ها
- ترتیب نادرست کلمات در جملات
- استفاده نادرست از افعال و ضمایر
داشتن یک یا چند تا از علائم فوق، نشان دهنده این نیست که کودک حتماً به اختلال نوشتن دچار شده است. اما اگر کودک شما در یادگیری مهارت های اولیه نوشتاری خود با مشکلات زیادی مواجه است، باید آزمون های ابتدایی را بر روی او انجام دهید تا مطمئن شوید که آیا واقعاً به کمک نیاز دارد یا خیر.
علت به وجود آمدن اختلال دیسگرافیا در کودک چیست؟
دانشمندان و متخصصان مغز و اعصاب هنوز مطمئن نیستند که چه چیزی باعث اختلالات رشدی، از جمله دیسگرافیا می شود. نوشتن، یک کار پیچیده است و چندین ناحیه از مغز فرد در این فرآیند دخیل هستند. به نظر می رسد یک پیوند ژنتیکی با بروز این اختلال در کودک وجود دارد.
مبهم بودن علت به وجود آمدن اختلال نوشتن در کودکان موجب می شود تا روش درمان یا تشخیص آن کمی دشوارتر باشد. با انجام یک سری تست های اولیه می توان دانست که آیا کودکان، اختلالات نوشتاری دارند یا خیر. بهتر است نوع نوشتن، شدت اختلال نوشتاری، توانایی کودک، وضعیت جسمانی، نقاط قوت و ضعف، سطوح آموزشی او و سابقه خانوادگی کودک به درستی سنجیده شود.
در مراکز روانشناسی و کاردرمانی، تیم اجرایی مسئول انجام آزمون های تشخیصی برای اختلال نوشتن در کودکان هستند. در این تیم، افراد حرفه ای و مجرب شامل کارشناسان کاردرمانی، فیزیوتراپیست ها، معلمان آموزش استثنایی، روانشناسان تربیتی، کارشناسان گفتار درمانی و روانشناسان اعصاب فعالیت می کنند.
والدین چگونه می توانند برای درمان دیسگرافیا به کودک خود کمک کنند؟
والدین باید حامی و پشتیبان فرزند خود باشند. اگر کودک خردسال در منزل دارید که به تازگی به مدرسه رفته است و اختلال نوشتن را دارد، سعی کنید با برنامه ریزی دقیق و پیروی از آن، سطوح آموزشی مختلف را برایش فرآهم سازید. از قوانین و برنامه های مدرسه نیز تبعیت کنید.
با کودک خود تمرین کنید تا مهارت های نوشتاری او در خانه بهبود پیدا کند. ابزارهایی را که می تواند در نوشتن بهتر جملات و کلمات به او کمک کند را فرآهم نمایید. به دنبال برنامه هایی باشید که دست خط دانش آموزان را بهبود می بخشد.
جمع بندی
دیسگرافیا یا اختلال نوشتن در کودکان، نوعی مشکل خاص در نوشتن جملات و کلمات است. این اختلال، منشأ عصبی دارد اما به راحتی قابل کنترل و حتی درمان کامل است. اختلال نوشتن در کودکان پیش دبستانی و کلاس اول، بیشتر رواج دارد اما گاهی در اثر بروز ضربه شدید به مغز، بزرگسالان نیز به این اختلال دچار می شوند.
برای شناسایی اختلال نوشتن در کودک باید تست های اولیه را بر روی او اجرا کنید. برای بهبود این وضعیت، متخصصان کاردرمانی و روانشناسان تربیتی می توانند به خانواده ها کمک کنند. معلمان مدرسه نیز با مشاهده این اختلالات در دانش آموزان خود می توانند از مشاوران مدرسه کمک بگیرند.
