واحد آموزش هوش هیجانی یکی از مهارت های فردی و جزو خصوصیات مهم شخصیتی است که بر موفقیت دانش آموزان در دوره های مختلف تحصیلی تأثیر می گذارد. هوش عاطفی یا هوش هیجانی، توانایی فرد برای بروز احساسات یا حتی کنترل کردن آنها در شرایط مختلف است. کنترل و مدیریت هوش هیجانی می تواند نقش اصلی در برتری و موفقیت های آینده شغلی دانش آموزان دارد.
هوش هیجانی، emotional intelligence، به معنای تعامل فرد با احساسات خود و همچنین با احساسات دیگران است. هوش هیجانی، طبق تعاریف روانشناسان و کارشناسان این علم، شامل ۴ توانایی کلیدی است که هر کدام در جایگاه خاص خود را دارند. این ۴ توانایی عبارتند از: درک و شناسایی احساسات؛ تفکر و استدلال با استفاده از احساسات؛ تنظیم و مدیریت احساسات؛ درک احساسات و چگونگی تغییر آنها.
هوش هیجانی فقط به همین ۴ دسته فوق ختم نمی شود. این یک توانایی است که ارتباط زیادی با موفقیت در زندگی فردی و شغلی دانش آموزان دارد. این نوع هوش هیجانی، مفهوم پیچیده ای از ویژگی های شخصیتی است و گاهی درک و تشخیص آن، سخت است.
به طور مثال، وقتی معلم در کلاس درس، یک سوال یا چالش مطرح می کند، دانش آموزانی که برای پاسخ دادن به این سوال، داوطلب می شوند، هوش هیجانی بالاتری دارند. اما دانش آموزانی که تمایلی به کار گروهی ندارند، با تیم کلاس درسی همکاری نمی کنند و نسبت به پاسخ دادن سوالات، تردید دارند، دارای هوش هیجانی کمتری هستند.
برخی از اصطلاحات در حوزه هوش هیجانی مطرح می شود که می تواند درک این مفهوم را ساده تر کند. این موارد عبارتند از: سواد عاطفی؛ همدلی؛ انگیزه درونی؛ اهداف بلند مدت یا اهداف کوتاه مدت. انگیزه درونی به معنای حرکت و عمل شما برای رسیدن به هدف هایتان است به گونه ای که هیچ فرد دیگری نمی تواند تحت فشار قرار دهد.
اهمیت هوش هیجانی برای دانش آموزان چیست؟
هوش هیجانی می تواند بر بخش های بسیاری از زندگی هر فرد، و به ویژه دانش آموزان تأثیر بگذارد؛ از نمرات درسی در مدرسه و دانشگاه گرفته تا عملکرد شغلی. در این قسمت نگاهی می اندازیم به اهمیت هوش هیجانی برای دانش آموزان در مدرسه، یا برای دانشجویان در دانشگاه. اگر تا به حال اطلاعات کافی درباره هوش عاطفی نداشته اید، امروز بهترین فرصت است تا بتوانید مطالب جدید یاد بگیرید.
اهمیت هوش هیجانی برای دانش آموزان، زمانی مشخص می شود که در هر مقطع تحصیلی، دانش آموزها احساسات خود را درک و مدیریت کنند و بتوانند نمرات خوبی در دروس و آزمون ها کسب نمایند. وقتی صحبت از عملکرد تحصیلی به میان می آید، تحقیقات نشان داده است که هوش هیجانی تقریباً به اندازه هوش شناختی و داشتن حس مسئولیت اهمیت دارد.
دلیل محکمی بر این ادعا وجود دارد. آن دسته از دانش آموزانی که می توانند با احساسات منفی خود مبارزه و مقابله کنند، بهتر می توانند مشکلات و مسائل را حل و فصل نمایند. این ها همان افرادی هستند که از هوش هیجانی بالاتری برخوردارند.
دانش آموزان با هوش هیجانی بالاتر دارای این ویژگی ها و رفتارها در مدرسه هستند:
- این افراد می توانند بر استرس امتحان یا هر آزمون، به سرعت غلبه کنند و به سوالات پاسخ بدهند.
- این دانش آموزان بر خستگی خود غلبه می کنند و تمرکز خود را در موضوعات کسل کننده، حفظ می کنند. مثال بارز آن، درس هندسه یا ریاضیات یا آمار است.
- این افراد هیچ وسواس یا حساسیتی درباره نمرات خود ندارند. آنها سعی می کنند روی بهبود عملکرد خود برای بهتر شدن در آینده متمرکز باشند.
- اگر در مورد تکالیف یا انجام پژوهش ها به مشکلی برخورد می کنند، به جای از دست دادن تمرکز خود، بیشتر به دنبال پیدا کردن راه حل هستند. این دانش آموزان سعی می کنند از دیگران کمک بگیرند.
- دانش آموزان با هوش هیجانی بالا، سخت کوش هستند و احساسات خود را بهتر مدیریت می کنند.
هوش عاطفی برای موضوعات درسی مانند انگلیسی، تاریخ، نمایشنامه ها یا هنرهای خلاق، یعنی مواردی که در آن به درک یا ابزار احساسات، بسیار نیاز است، کاربرد دو چندان دارد. وقتی دانش آموزان بتوانند انگیزه ها و احساسات یک شخصیت را به سرعت بشناسند، تفسیر یک رمان یا ایفای یک نقش، بسیار آسان تر خواهد بود.
هوش هیجانی در دانش آموزان می تواند به کسب نمرات بهتر کمک کند. همچنین باعث می شود ارتباط نزدیک تر و صمیمی تر با همکلاسی ها و معلمان خود داشته باشند. این افراد در کارهای گروهی، موفق تر هستند. این همان ویژگی است که بر آینده شغلی آنها تأثیر خوبی خواهد گذاشت. به این معنا که وقتی در محیط کاری قرار می گیرند، به سرعت با شرایط، سازگار می شوند، و در تشکیل تیم کاری، موفق هستند.
چگونه می توانیم هوش هیجانی در دانش آموزان را توسعه بدهیم؟
اولین قدم برای توسعه هوش هیجانی در دانش آموزان این است که آنها را از هر جهت بشناسید. ارزیابی وضعیت هوش هیجانی در دانش آموزان در مراحل اولیه بسیار مهم است. درباره برخی از ویژگی ها و رفتارها در دانش آموزان، تحقیق کنید. با توجه به موارد و نکات زیر می توانید این توانایی را در دانش آموزان خود تقویت کنید و توسعه بدهید.
- به احساسات خود توجه کنید. احساسات خود را پیش بینی کنید.
- یک دفترچه خاطرات داشته باشید.
- احساسات خود را به سمت خلاقیت هدایت کنید.
- شکست های خود را ببینید و آنها را بهبود بدهید.
- مثبت نگری را در خود تقویت کنید.
- نوع و شدت احساسات خود را بشناسید و نحوه درست واکنش به آنها را کنترل کنید.
- درباره موقعیت هایی که خشمگین یا ناراحت می شوید، دقت کنید.
- خود را در برابر شکست ها، سرزنش نکنید. سعی کنید بهترین راه را برای بهبود این وضعیت و رسیدن به موفقیت پیدا کنید.
- تکنیک های گوش دادن را تمرین کنید. سوال بپرسید و با دیگران تعامل داشته باشید.
- به جای نشان دادن واکنش های احساسی به اتفاقات، پاسخ های همراه با تأمل و تفکر بدهید.
جمع بندی
هوش هیجانی به عنوان یک مهارت یا توانایی، چیزی نیست که یک شبه به دست بیاید. این مهارت در حال تکامل است و به تلاش آگاهانه و زمان نیاز دارد تا شکوفا شود و پرورش یابد. اگر معلم هستید می توانید با اجرای ترفندهایی، این توانایی را در دانش آموزان کلاس خود تقویت کنید. در این راستا، از والدین یا مشاوران نیز کمک بگیرید.
