واحد آموزش اصطلاحات “جنس” و “جنسیت”، دو واژه متفاوت هستند. اکثر مردم این دو کلمه را با یکدیگر همسان می‌دانند اما مسئله کاملاً فرق می‌کند. “جنسیت” به آناتومی فیزیکی بدن فرد از بدو تولد او بستگی دارد و “هویت جنسی” شامل ویژگی‌ها و رفتارهایی است که به صورت اجتماعی ساخته می‌شود و در زن و مرد متفاوت است. نقش و تشخیص هویت جنسیتی در کودکان بسیار اهمیت دارد، چرا که تاثیر مهمی در رفتارهای او در آینده خواهد داشت. در این مطلب می‌خواهیم به هویت جنسیتی کودکان، رفتارشناسی والدین و نکات مهم در آموزش این مفاهیم به خردسالان بپردازیم.
نقش‌های جنسیتی عبارت است از ویژگی‌ها و رفتارهایی که به صورت اجتماعی ساخته می‌شود. هویت جنسیتی نشان می‌دهد که احساس فرد از اینکه چه کسی است چیست؛ خواه مرد باشد یا زن؛ اما واژه “جنسیت” به آناتومی فیزیکی بدن از بدو تولد اشاره دارد. بر اساس جنسیت تعیین شده هر فرد، انتظارات و قوانین خاصی برای زندگی در اجتماع وجود دارد. در کشورهای مختلف بر اساس آداب و رسوم، سنت‌ها و اعتقادات و باورهای بومی- محلی و مذهبی، نقش‌های جنسیتی می‌تواند متفاوت باشد و همچنین در طول زمان تغییر کند.
اکثر کودکان، درک و شناخت نقش‌های جنسیتی خود را در حدود سنین ۲ تا ۳ سالگی آغاز می‌کنند اما زمانی که کودک به سن ۳ سالگی می‌رسد، اکثر آنها ترجیح می‌دهند بازی‌هایی را انتخاب کنند که با جنسیت آنها مطابقت دارد؛ بنابراین اسباب بازی‌ها، رنگ‌ها و لباس‌های خاصی را انتخاب می‌کنند که با جنسیتشان مرتبط است. کودکان بسیار تمایل دارند با همجنس خودشان بازی کنند. به طور مثال، پسر بچه‌ها با سایر کودکان پسر مشغول به ماشین بازی می‌شوند و دختر بچه‌ها هم عروسک بازی می‌کنند.
با این حال، کودکان تا زمانی که به سن ۵ یا ۶ سالگی برسند جنسیت خود را ثابت تصور نمی‌کنند. زمانی درک آنها کامل می‌شود که به قدر کافی بزرگ شده باشند و بفهمند که جنسیت چیست و رفتارهای اجتماعی مناسب کدام است. اکثر کودکان قبل از این دوره، به گونه‌ای رفتار می‌کنند که محیط از آنها انتظار دارد.
چه چیزی نقش های جنسیتی را ایجاد می کند؟
نقش های جنسیتی رفتارها و نگرش هایی هستند که جامعه حس می کند برای یک جنسیت یا هویت جنسی خاص مناسب است. اینها می تواند بسته به هنجارها و سنت های فرهنگی متفاوت باشد. کودکان از سنین پایین یاد می گیرند که باید قوانینی را بر اساس جنسیت و جنسیت تعیین شده خود دنبال کنند، که می تواند بر رفتار آنها، تمایلاتشان و انتظاراتشان تأثیر بگذارد. این عوامل می تواند تجربه فرزندان خردسال را محدود کند، زیرا ممکن است اسباب بازی ها، کتاب ها و فعالیت های خاصی را بر اساس همین قوانین انتخاب کنند.
چگونه می توانیم نقش های جنسیتی مثبت را برای فرزندمان الگوسازی کنیم؟
کودکان اغلب از نقش بزرگسالان مانند والدین یا معلمان خود الگوسازی می کنند. بنابراین، اگر کودک شما مردان بالغ را ببیند که عمدتاً کارهایی مانند تعمیر ماشین و چمن‌زنی انجام می‌دهند، ممکن است فکر کند اینها «شغل مردانه» هستند. به همین ترتیب، اگر یک کودک، زنان بالغ را ببیند که بیشتر کار پخت و پز و نظافت را انجام می دهند، ممکن است فکر کند که اینها «شغل زنانه» هستند.
اجازه دهید فرزندتان شما را در حال انجام کارهای مختلفی ببیند که ممکن است حتی «معمول» جنسیت شما نباشد. به عنوان مثال، یک مرد در حال شستن لباس و یک زن در حال چمن زنی. این پیوندها بین جنسیت بیولوژیکی و توانایی انجام کار در محیط های مدرسه نیز اتفاق می افتد. در گذشته، بسیاری از مردم معتقد بودند که مردان در ورزش، ریاضیات و علوم، بهتر از زنان هستند! البته جامعه امروزی، این باور را نقض می کند!
با این حال، مهم است که کودکان بدانند که افراد با هر جنسیتی می توانند در ورزش، ریاضیات و علوم به خوبی عمل کنند. برای همه کودکان مهم است که در پیروی از علایق خود، آزاد باشند، حتی اگر باورهایشان با ایده‌های سنتی چندان مطابقت نداشته باشند.
چطور می‌توانیم کلیشه‌های هویت جنسیتی را برای کودکان از بین ببریم؟
چند راهکار در این قسمت توضیح می‌دهیم که به کمک آنها می‌توانید محدودیت‌ها و کلیشه‌هایی که در هویت جنسیتی کودکان وجود دارد را از بین ببرید:
- کودکان را تشویق کنید تا با همه دوست شوند.
- همه کودکان را به خاطر رفتار یکسان تحسین کنید. به عنوان مثال، منظم بودن، شجاعت، مهربان یا فعال بودن.
- سعی کنید برای مشاغل خاص از اصطلاحات خنثی بدون کلمه “آقا” یا “خانم” استفاده کنید. به طور مثال به جای گفتن “آقای آتش‌نشان” فقط بگویید “آتش‌نشان”.
- تنوع اسباب بازی‌ها را به کودکان خود بدهید تا با آنها بازی کنند. مثلاً کامیون‌ها، ماشین، عروسک، پازل بازی، لگو، باید برای دختر بچه‌ها و پسر بچه‌ها استفاده شود تا محدودیت‌های جنسیتی برای بازی کردن از بین برود.
- به کودکان اجازه بدهید ورزش‌ها یا فعالیت‌های مورد علاقه خودشان را انتخاب کنند. فراموش نکنید بچه‌ها از طریق ورزش و بازی، ویژگی‌های رفتاری و جنسیتی خود را بهتر نشان می‌دهند.در این صورت، اگر یک کودک اختلال جنسیتی داشته باشد، احتمال زیاد وجود دارد که والدین خیلی زود متوجه شوند.
نقش والدین برای درک هویت جنسیتی کودکان چگونه است؟
به عنوان سخن کلی باید گفت، والدین نقش مهمی در الگوسازی و فراهم آوردن زمینه مناسب برای کمک به کودکان دارند که بتوانند هویت جنسیتی خود را بهتر درک کنند.
افکار، رفتارها و گفتارهای والدین به طور مستقیم بر عملکرد کودکان تاثیر دارد. با این حال، هر پدر و مادر می‌داند باید از دختر یا پسر، انتظارات متفاوتی داشت. آنها از نظر جنسیتی یکسان نیستند و توانایی‌ها آنها نیز با هم فرق دارد. با این وجود، هیچ محدودیتی در رسیدن به موفقیت‌های اجتماعی برای دختران و پسران وجود نخواهد داشت.
والدین باید امکانات کافی را در حد توانایی خود، برای رشد روانی و جسمی کودکان فراهم آورند. همسو بودن نظریات و اهمیت دادن والدین به احساسات کودکان بسیار مهم است؛ می‌تواند روحیه یک کودک را به شدت تقویت کند و از او یک انسان با اعتماد به نفس بالا بسازد؛ در غیر این صورت، حتی می‌تواند اثرات منفی بر روحیه کودک داشته باشد.
نکته مهم برای همه والدین این است که شرایط رفتاری و الگوسازی برای همه کودکان، درست در راستای بزرگتر شدن آنها به شدت تغییر پیدا می‌کند. بنابراین پدر و مادرها نباید از مشاهده یک رفتار خاص تعجب کنند، یا مخالفت شدید نشان دهند. هر مشکلی به وجود آید را می‌توان با صحبت کردن و کمک گرفتن از مشاوران و روانشناسان برطرف نمود.
جمع‌بندی
هویت جنسیتی در کودکان از سنین ۲ تا ۳ سالگی آغاز می‌شود و به تدریج درک بیشتری به آنها می‌دهد. تغییرات رفتاری و روانی در کنار تغییرات جسمانی به مرور زمان برای همه کودکان و نوجوانان اتفاق می‌افتد. برخی از رفتارهای زنانه و مردانه مختص همان جنسیت هستند، بنابراین والدین باید کودکان خود را از طریق الگوسازی صحیح با این موارد آشنا کنند.
