واحد آموزش درک مراحل رشد روانی کودک و نوجوان، بخشی از روند پیشرفت آنها از نظر شناختی، عاطفی و جسمی است. بررسی اینها بر عهده والدین است و وقتی بچه ها وارد مدرسه می شوند، بخش جزئی از روند رشد، به معلمان مربوط می شود. مجموعه ای از راهکارها و تکنیک ها وجود دارد که به والدین کمک می کنند تا رشد روانی و جسمی فرزند خود را کنترل کنند. به این ترتیب، اگر مشکلی پیش آید، در همان روزهای اولیه می توان برای رفع آن اقدام کرد. در این مطلب به طور کامل درباره مراحل رشد روانی، جسمی و شخصیتی کودکان و نوجوانان می پردازیم.
رشد و تکامل انسان ها تنها شامل تغییرات فیزیکی از دوران نوزادی تا بزرگسالی نیست، بلکه مجموعه ای از تغییرات و تحولات روانی، ذهنی، خلق و خو، احساسات و شخصیت، گفتار و رفتار را نیز در بر می گیرد. در این میان، کسب مهارت های ضروری زندگی، اهمیت زیادی دارند.
درست موقعی که کودک نوپای شما تلفظ یک کلمه را یاد می گیرد، یا وقتی فرزند خردسال تان سعی می کند یک آدمک را روی کاغذ نقاشی بکشد، همانجا نقطه عطف رشد نامیده می شود. همه کودکان در حرکت کردن، رفتارها و صحبت کردن، بازی و عملکرد، نقاط عطف زیادی دارند و هر یک با سرعت خاص خودشان رشد می کنند. هیچگاه دو کودک، یکسان نیستند! پس باید از هر کودک یا نوجوان، بر اساس توانایی ها و ویژگی هایی که دارد انتظار تغییرات و روند رشد را داشته باشید.
پنج سال اول زندگی کودک، پایه و اساس یادگیری، رفتار و سلامت او است. تجربیات اولیه دوران کودکی، مغز و ظرفیت فردی را برای یادگیری، توسعه مهارت‌های اجتماعی، مدیریت چالش‌ها و عوامل استرس‌زای روزانه شکل می‌دهد.
رشد عاطفی، اجتماعی و جسمی خردسالان، تأثیر مستقیمی بر رفتار آنها، مهارت‌های اجتماعی، آمادگی برای ورود به مدرسه و رشد کلی کودک دارد و بر عاداتی که تا بزرگسالی ادامه می‌یابد، تأثیر می‌گذارد.
این ۴ دسته بندی، مفاهیم اصلی مرتبط با رشد روانی و شناختی و جسمی کودکان را نشان می دهد:
۱- تقویت دامنه ارتباطات
کودکان در مراحل رشد باید یاد بگیرند چطور به طور موثر با خانواده، همسالان، معلمان و سایرین ارتباط برقرار کنند. ارتباط، اولین مرحله ای است که برای کودکان مطرح می شود، و با افزایش سن، به مهارت های صحبت کردن نیز توسعه پیدا می کند.
۲- توسعه رشد جسمی – حرکتی
در طول مراحل رشد کودکان و نوجوانان، بدن در توسعه مهارت های حرکتی درشت و ظریف پیشرفت می یابد.
۳- رشد اجتماعی، عاطفی، روانی
رشد اجتماعی و عاطفی کودکان و نوجوانان به آنها کمک می کند تا هویت خود را درک کنند، بفهمند چه احساسی دارند و چگونه با دیگران تعامل داشته باشند. سلامت اجتماعی و عاطفی کودکان پیش دبستانی، در ایجاد روابط مثبت و همچنین مدیریت و ابراز احساسات کمک می کند. این موضوع برای نوجوانان نیز وجود دارد اما بدانید که پایه و اساس رشد روانی این گروه سنی حساس، به ویژه در خردسالی شکل می گیرد.
۴- رشد شناختی
رشد شناختی در کودکان و نوجوانان شامل تمام فرآیندهایی است که نشان می دهد فرزندان ما چگونه فکر می کنند، یا چه نگرش و احساسی به دنیای اطراف خود دارند. نقاط عطف رشد شناختی شامل مفاهیم ریاضی و علمی مانند کمیت ها، طبقه بندی و رابطه علت و معلول است. همچنین عناصری مانند کنجکاوی، خلاقیت در جستجوی اطلاعات، تجزیه و تحلیل نتایج را در بر می گیرد.
مروری بر مراحل رشد روانی کودکان و نوجوانان در سنین مختلف
به دلیل اهمیت بررسی مراحل رشد روانی کودک و نوجوان، سعی کرده ایم در این قسمت، هر مرحله سنی را از بابت نیازها و رفتارها و تغییرات رشد فردی، از دوره نوزادی تا نوجوانی برایتان بررسی نماییم.
۱- نوزادی (۰-۳ ماهه)
نوزادان در ماه های اول زندگی خود فقط از طریق گریه کردن، با مادر یا اطرافیان ارتباط برقرار می کنند. وقتی با آنها صحبت می کنید، آرام می شوند. ، نوزادان نسبت به صدا واکنش می دهند و از دو ماهگی خودشان سعی می کنند صدا تولید کنند. نوزادان تازه متولد شده می توانند اشیا را با چشمان خود دنبال کنند، اشیاء را با دست بگیرند و سرشان را برای چند لحظه بلند کنند. نوزادان حتی مراحل اولیه رشد روانی و عاطفی را تجربه می کنند؛ آنها می توانند لبخند بزنند و نسبت به اسباب بازی های مورد علاقه شان واکنش نشان دهند.
۲- نوزادی (۳ تا ۱۲ ماه)
نوزادان در این سن به رشد روانی و جسمی خود ادامه می دهند. نوزادان از ۳ تا ۶ ماهگی حرف زدن را شروع می کنند. این همان نطقه عطفی است که پیشتر راجع به آن صحبت کردیم. در این مرحله، نوزادان، صداهای مختلف را تقلید می کنند و در حدود ۶ تا ۹ ماهگی می توانند با صدای بلند، بخندند. در ۹ تا ۱۲ ماهگی، نوزادان می توانند حتی چند کلمه ساده را بیان کنند.
در سن ۳ تا ۶ ماهگی، نوزادان می توانند حرکات سر خود را کنترل کنند. نوزادان ۶ تا ۹ ماهه می توانند بدون حمایت والدین، در مکانی بنشینند. از ۹ تا ۱۲ ماهگی، کودکان می توانند بدون نیاز به کمک، روی زمین بخزند، اشیا را بردارند یا بایستند. در این سنین، نوزادان، غم و ناراحتی و خوشحالی و هر احساس دیگری را از سوی اطرافیان خود به خوبی درک می کنند و این یکی از بزرگ ترین شگفتی ها در مراحل رشد روانی کودک و نوجوان است!
۳- کودکان نوپا (۱-۳ سال)
۱ تا ۳ سالگی یکی از مهم ترین مراحل رشد روانی و شناختی کودکان محسوب می شود. بچه ها در این سنین، مهارت های زبانی خود را توسعه می دهند و یاد می گیرند که کلمه بسازند، نام اشیاء را یاد بگیرند، جملات را بسازند و بیان کنند، و همچنین مهارت های ارتباطی خود را بروز می دهند. مشکلات رفتاری کودکان خردسال در اکثر موارد در همین سنین، خود را نشان می دهند و والدین می توانند این موضوع را به آسانی متوجه شوند.
کودکان ۱ تا ۳ ساله می توانند برخی از کارها را خودشان به تنهایی انجام دهند؛ قاشق و لیوان به دست می گیرند، اسباب بازی ها را جمع آوری می کنند، لباس می پوشند، می دوند، می پرند و بازی می کنند.
رشد شناختی کودک به او اجازه می دهد نحوه برقراری ارتباط با دوستان و اقوام را از ارتباط با غریبه ها متمایز نماید. کودکان در سن می توانند اعداد را بشمارند و برخی مفاهیم پایه را درک کنند. کتاب های مصور و رنگی، بهترین ابزارها برای آموزش علوم، ریاضیات و رفتارهای اجتماعی به کودکان ۱ تا ۳ سال است.
۴- کودکان مهد و پیش دبستانی (۳-۶ سال)
کودکان از ۳ سالگی، بسیار پرسشگر می شوند و کاوشگری خود را شروع می کنند؛ در این مرحله از رشد روانی کودک و نوجوان، والدین با سوالات “چرا؟”، “چگونه؟”، “چه چیزی؟” از سوی خردسالان خود روبرو هستند که البته باید با صبر و مهربانی، پاسخ بدهند.
بچه ها از ۳ سالگی می توانند نقاشی هایی را روی کاغذ بکشند، تخیل خود را نشان دهند، بازی های گروهی انجام دهند و احساسات را درک کنند. کودکانی که حافظه قوی تری دارند، حتی در این سن کم می توانند شعر بخوانند، داستان تعریف کنند، کتاب قصه مورد علاقه شان را حفظ کنند و اعداد را تا شماره های دو رقمی نیز بیان نمایند. در این سن می توانید اهمیت کارهای اجتماعی و کمی مسئولیت پذیری را به فرزند خود یا بدهید.
کودکان می توانند از سن ۵ سالگی وارد مهد کودک شوند و در سن ۶ سالگی باید به پیش دبستانی بروند. این دوران، بهترین زمان برای آموزش مهارت های فردی به کودکان است. بچه ها در این سن می توانند به راحتی شعر و ملودی را یاد بگیرند و حفظ کنند؛ مهارت های حرکتی ظریف در آنها توسعه پیدا می کند، عاطفی و احساساتی تر هستند؛ با همسالان خود، بهتر تعامل دارند؛ انعطاف پذیر و تابع هستند؛ سعی دارند مستقل باشند.
۵- کودکان در سن مدرسه (۶-۱۲ سال)
رشد روانی کودکان و نوجوانان در سن مدرسه، به تدریج، کامل تر می شود. بچه ها از سن ۶ تا ۱۲ سالگی، فعالیت بدنی بیشتری دارند، کارهایشان را خودشان انجام می دهند، با همسالان خود تعاملات بهتری دارند، مفاهیم درسی را به خوبی متوجه می شوند، کنجکاو هستند، به استقلال بیشتری فکر می کنند و می توان مسئولیت هایی را به آنها واگذار کرد. ۱۲ سالگی، تقریباً دوران بلوغ نیز به حساب می آید که بحران های خاص خودش را دارد.
۶- نوجوانان (۱۳-۱۸ سال)
نوجوانان ۱۳ تا ۱۶ ساله در حال گذر از دوران بلوغ هستند و بنابراین، چالش های عاطفی، رفتاری و احساسی زیادی را نشان می دهند. این دوران را می توانیم نقطه عطف برای پیشرفت های اجتماعی و روانی نیز معرفی کنیم. رشد و تغییرات جسمی، خلق و خو، طرز تفکر، از مهم ترین خصیصه های دوران بلوغ در سنین ۱۳ تا ۱۸ سالگی است. البته هر کدام از نوجوانان بسته به شرایط مختلف، این دوران را متفاوت سپری می کنند.
جمع بندی
باید بدانیم که هر کودک، با سرعت مخصوص به خودش رشد پیدا می کند؛ و این شامل رشد روانی، جسمی و شناختی او می شود. برخی کودکان می توانند بسیار بهتر از همسالان خود، کارها را انجام دهند. آنچه در این بحث بیان کردیم، درباره کودکان با شرایط معمولی است و مراحل رشد روانی کودک و نوجوان برای افراد با اختلالات رشدی و رفتاری، بسیار متفاوت است و به بررسی های مجزایی نیاز دارد.
گروه آموزشی علوی تبریز سیمناد، مجموعه مدارس معتبر و با امکانات کامل را برای تحصیل دانش آموزان در همه مقاطع ارائه می دهد. برنامه های آموزشی و تربیتی، مطابق با جدیدترین روش های روز دنیا اجرا می شوند و همه آنها در راستای پیشرفت و موفقیت فرزندان شما است. چنانچه تمایل دارید از مدارس سیمناد، اطلاعات بیشتری کسب کنید، همین حالا با ما تماس بگیرید.
