واحد آموزش مهارت همدلی در کودکان عبارت است از “توانایی تصور و درک احساس شخص دیگر در یک موقعیت خاص و پاسخ دادن مناسب به آن”. این یک مهارت بسیار پیچیده برای هر فرد در هر سن و سالی محسوب می‌شود، بنابراین مشاوران و کارشناسان تربیتی عقیده دارند والدین باید این مهارت را از دوران کودکی به فرزند خود بیاموزند. کودکانی که دارای حس همدلی نسبت به سایرین هستند، بهتر درک می‌کنند که دیگران می‌توانند افکار و احساسات متفاوتی نسبت به او داشته باشند؛ به این ترتیب، راحت‌تر قادر خواهند بود احساساتی نظیر عصبانیت، غم و ناراحتی، نا امیدی یا شادی خود را کنترل کنند. واکنش‌هایی که کودکان در موقعیت‌های خاص از خود بروز می‌دهند می‌تواند آرامش بخش باشد. در این مطلب می‌خواهیم درباره اهمیت مهارت همدلی در کودکان و روش‌های آموزش آن صحبت کنیم.
مهارت همدلی در کودکان و درک کردن احساس دیگران، نتیجه کسب بسیاری از مهارت‌های اجتماعی- عاطفی است که در همان سال‌های اول زندگی فرد حاصل می‌شود. این مهارت‌ها در حقیقت، نقاط عطف حس همدلی و داشتن یک رابطه ایمن، قوی و محبت آمیز است. وقتی به کودک خود، همدل بودن را یاد می‌دهید، فرزند شما احساس پذیرش و درک را می‌پذیرد و یاد می‌گیرد که چطور محبت را به دیگران ابراز کند.
همدلی در سنین مختلف برای یک کودک، متفاوت است. در منابع، این گونه عنوان شده که هر کودک از دوره شش ماهگی خود، شروع به ارتباط حساسی با والدین و نزدیکان خود می‌کند. واکنش‌های والدین به احساسات کودک، تاثیر زیادی در رفتارهای آینده او خواهد داشت. رفتار والدین، نوعی الگوسازی انجام می‌دهد، بنابراین پدر و مادرها به شدت باید حواسشان به آنچه که انجام می‌دهند و کلماتی که بر زبان می‌آورند باشد.
راهکارهای مختلفی وجود دارد که از آن طریق، والدین می‌توانند مهارت همدلی را به کودک خود بیاموزند. در ادامه با چند نکته کلیدی در این مورد بیشتر آشنا می‌شویم.
بهترین روش‌های آموزش مهارت همدلی به کودکان
اگر به عنوان والدین، کودکانی در منزل دارید و می‌خواهید مهارت همدلی را به بهترین شکل به آنها بیاموزید به نکات زیر دقت کنید:
- والدین باید خودشان یک الگوی درست باشند. وقتی پدر و مادر، روابط قوی و محترمانه با یکدیگر دارند، همچنین با دیگران به شیوه‌ای مهربانانه و دلسوزانه تعامل دارند، کودکان نیز از آنها یاد می‌گیرند.
والدین می‌توانند با کلمه “من” به جای “ما” با کودک خود صحبت کنند. همچنین باید به فرزندشان یاد بدهند که برای صحبت کردن با والدین، به جای استفاده از کلمه “تو”، از “شما” استفاده کند.
- والدین باید سعی کنند احساسات کودک خود را جدی بگیرند و برای آن ارزش قائل شوند. گاهی ممکن است آنچه که حس خاصی را در کودک ایجاد نموده، اهمیت چندانی برای والدین نداشته باشد، اما این نباید مانع شود که والدین، احساسات کودک خود را سرکوب کنند. صحبت کردن درباره آنچه اتفاق افتاده، یکی از روش‌های آموزش مهارت همدلی در کودکان است.
- از طریق بازی کردن و نقش آفرینی، بهتر و راحت‌تر می‌توان مهارت همدلی را به کودکان یاد داد. مثلاً در بازی از کودک خود بخواهید که با یکی از عروسک‌های مورد علاقه‌اش صحبت کند و آنچه را که می‌خواهد به او یاد بدهد. به طور نمونه فرض می‌کنیمخرس عروسکی کودک شما غمگین است، یا دلش می‌خواهد به مسافرتی برود که نتوانسته است؛ در این حالت از کودک خود بخواهید با او صحبت کند و همدلی خودش را نشان بدهد.
- یکی از بهترین روش‌ها برای آموزش مهارت همدلی در کودکان این است که به آنها بیاموزید هیچ عیبی ندارد اگر اشتباه می‌کنند؛ اما باید مسئولیت کارهایشان را بپذیرند. گفتن کلمه “متاسفم”، هیچ ایرادی ندارد؛ اگرچه ممکن است در کودکان خردسال نتواند همدلی را آموزش دهد، اما می‌تواند به آنها کمک کند احساسات فرد مقابل را درک کنند.
اهمیت مهارت همدلی برای کودکان چیست؟
همدلی، یک راه ارتباطی است. کودکانی که مهارت همدلی را یاد گرفته‌اند، نسبت به سایرین که این مهارت را هنوز نمی‌دانند، بهتر می‌توانند احساسات دیگران را درک کنند. همدلی نشان می‌دهند که فرد به طرف مقابلش می‌گوید “تو تنها نیستی- من می‌فهمم که چه احساسی داری!”
همه کودکان وقتی توجه می‌شوند که والدین و همسالان اطرافشان احساسات آنها را درک می‌کنند و مورد حمایت قرار می‌گیرند، به احتمال زیاد، انگیزه بیشتری خواهند داشت. مهارت همدلی، ابزار قدرتمندی است که به فرد کمک می‌کند بهتر با چالش‌ها روبرو شود و حتی در لحظات سخت، همچنان با گروه همسالان و اعضای خانواده ارتباط برقرار کند.
نکته جالب توجه این است که “همدلی” را نباید با “همدردی”، یکسان فرض کرد! وقتی شما با یک کودک همدردی می‌کنید، در واقع برای او متاسف هستید؛ خواه آن کودک در شرایط سخت باشد یا ناراحت کننده، که این حالت، توقعات را کاهش می‌دهد.
نقطه مقابل همدردی، همدلی است. وقتی با یک کودک همدلی می‌کنید، الزاماً به این معنا نیست که باید انتظارات و توقعات خود را کاهش دهید. حتی با بالاترین خواسته‌ها می‌توانید با کودکان، همدل باشید و ارتباط بهتری برقرار کنید. مهارت همدلی در کودکان به این معنی نیست که همیشه باید برای آنها متاسف باشید! در واقع به معنای آن است که شما به کودک نشان می‌دهید، چقدر متوجه مشکلات و چالش‌ها و احساسات او هستید.
هماهنگ بودن با احساسات کودکان نشان می‌دهد که آنها را درک کرده‌اید و می‌پذیرید. به این جهت است که آموزش مهارت همدلی در کودکان فواید زیادی دارد؛ چون آنها را برای ارتباط قوی، پذیرش احساسات و عواطف دیگران و ابراز همدلی خود، بیشتر آماده می‌سازد.
مزایای مهارت همدلی در کودکان چیست؟
- افزایش احتمال موفقیت در زندگی شخصی، تحصیلی و کاری
- احساس شاد بودن و داشتن انرژی بیشتر
- توانایی بهتر برای درک دیگران
- داشتن روحیه رهبری در موقعیت‌های مختلف
- داشتن روابط رضایت بخش و تعاملات بهتر با سایرین
- داشتن حس امنیت و پذیرفته شدن
- سطح بسیار پایین استرس و اضطراب
- توانایی تحمل و پذیرش نظرات و احساسات دیگران
- کمک به ارتقای سلامت روان
- داشتن تعاملات اجتماعی بیشتر
- کاهش سرکشی و رفتارهای پرخطر
جمع‌بندی
مهارت همدلی در کودکان به معنای توانایی قرار دادن خود به جای دیگران و درک احساسات یا تجربه آنها است. کودکان خردسال در سال‌های اولیه زندگی، بیشتر تمایل دارند تا به خواسته‌های خود برسند و هنوز آماده نیستند تا درگیر نیازها و احساسات دیگران شوند. اما همچنان که کودک، بزرگتر می‌شود، والدین باید از طریق راهکارهای معرفی شده، احساس همدلی را در آنها پرورش دهند.
مهارت همدلی، یک ابزار قدرتمند و مهم برای کودکان است که نه تنها در دوره خردسالی، بلکه در دوران آینده تحصیلی و حتی در بزرگسالی نیز مزایای زیادی را به آنها عرضه می‌دارد. کودکانی که واجد این مهارت هستند از سلامت روان بهتری برخوردار بوده و می‌توانند ارتباط اجتماعی بهتری برقرار سازند.
