واحد آموزش هوش تصویری فضایی یا تجسم فضایی یکی از مهارت های بسیار مهم برای کودکان است زیرا پایه و اساس توانایی های شناختی مختلف را برای او فراهم می کند. این مهارت ها کودکان را قادر می سازند تا اشیا را به صورت ذهنی تصور کرده، روابط فضایی را درک نموده و اشیا را در جهت های مختلف تجسم کنند. با توسعه مهارت های تجسمی قوی، کودکان می توانند در زمینه هایی نظیر ریاضیات، علوم و هنر به رتبه های بالایی برسند. این توانایی، نقش بسزایی در تقویت مهارت حل مسئله و تفکر انتقادی در کودکان دارد. کودکان با کسب مهارت های قوی هوش تصویری فضایی می توانند مسائل پیچیده را تجزیه و تحلیل کنند و راه حل های ابتکاری بیابند. این توانایی همچنین به کودکان این امکان را می دهد که از دیدگاه های مختلف با چالش ها برخورد کنند. در این مطلب به طور کامل درباره اهمیت و مزایای هوش تصویری فضایی در کودکان و نقش والدین در این زمینه خواهیم پرداخت.
هوش بصری- فضایی: تعریف، ویژگی‌ها و فعالیت‌هایی مناسب برای توسعه آن
نظریه هوش های چندگانه گاردنر بر این نکته تاکید دارد که همه انواع هوش با هم کار می کنند. با این حال، هر یک از آنها، جزء اساسی خود را دارد. با تفسیر، ساخت و تصور مدل های سه بعدی در زندگی روزمره، ما از هوش بصری- فضایی خود استفاده می کنیم. کودکان نیز کم و بیش از این هوش، بهره مند هستند اما استعدادهای هر کودک، متفاوت است. کودکان از طریق کاوشگری در دنیای اطراف خود، هوش تصویری فضایی را پرورش می دهند. والدین و مربیان نیز می توانند به این امر کمک کنند.
هوش بصری- فضایی یکی از هوش های هشت گانه است که نظریه هوش های چندگانه هاوارد گاردنر را تشکیل می دهد. گاردنر در نظریه خود نشان می دهد هشت نوع هوش وجود دارد که با هم کار می کنند، اما در عین حال، مستقل هستند. انواع هوش در افراد، بر اساس محرک ها و عوامل مختلف، رشد می کنند و توسعه می یابند.
هوش تصویری فضایی چیست؟
هوش بصری – فضایی (تصویری، فضایی)، توانایی شکل دادن یک مدل در ذهن، تصور فضایی و انجام عملیات مختلف بر روی آن است. حساسیتی که یک فرد می تواند نسبت به رنگ ها، خطوط، اشکال، فضا و روابط بین این عناصر داشته باشد، به نوعی با هوش تصویری فضایی در ارتباط است. این مهم است بدانید، هوش بصری – فضایی لزوماً نباید با توانایی بینایی فرد مرتبط باشد؛ چه بسا، برخی از افراد نابینا، مهارت های فضایی بسیار خوبی دارند.
هوش فضایی کودکان در تست هوش بصری، سنجیده می شود. توانایی فضایی را به سه جزء اصلی تقسیم می کنند که عبارتند از:
- توانایی تشخیص یک شیء، حتی زمانی که از زوایای مختلف به آن نگاه می کنید.
- مهارت تصور حرکت بین بخش‌های درونی یک پیکربندی.
- توانایی تفکر در روابط فضایی
معلمان می توانند هوش تصویری فضایی دانش آموزان را در کلاس درس از طریق فعالیت هایی که نیاز به ایجاد ارتباط با تصاویر، پرتره‌ها و رنگ‌ها است در دانش آموزان، تقویت کنند. از طریق فراهم کردن فرصت های نقشه خوانی، تفسیر پوسترها، رسم نمودارها، ساختن تصاویر، ساختن مدل ها، رنگ آمیزی، یا حل پازل، دانش آموزان می توانند با هوش فضایی – بصری خود درگیر شوند. به همین ترتیب، معلمان می توانند برخی بازی های حافظه را نیز انجام دهند.
ویژگی های کودکانی که هوش تصویری فضایی خوبی دارند
۱-توانایی خوب در نقشه پردازی ذهنی و تصور اشیاء
کودکانی که وقتی چشمانشان را می بندند می توانند خیابان ها و مکان ها را در ذهنشان تصور کنند، از هوش تصویری فضایی بسیار خوبی برخوردار هستند. آنها درک عالی از موقعیت های مکانی دارند و از فعالیت های هنرهای تجسمی مانند نقاشی، طراحی و مجسمه سازی لذت می برند. این بچه ها معمولاً عاشق کشیدن نقاشی، اشکال هندسی، و یا مجسمه سازی با استفاده از خمیر بازی و گل رس هستند. آنها احساسات خود را از طریق هنر بیان می کنند.
۲- توانایی تفسیر نقشه ها
همه افرادی که هوش تصویری فضایی قوی دارند می توانند نقشه های مسیرهای مختلف را در ذهنشان تصور و ترسیم کنند؛ آنها در به خاطر سپردن نقاط کلیدی و یافتن مکان، عالی هستند. این کودکان به طور قابل توجه، معماری ساختمان ها را درک می کنند و می توانند بر روی سازه ها، اشکال، رنگ ها، خطوط، فضا، حجم، تمرکز داشته باشند.
۳- لذت بردن از انجام بازی های مربوط به حافظه
کودکان با هوش تصویری فضایی عالی، از بازی های فکری و حافظه ای بسیار لذت می برند؛ حتی اگر تکراری باشد! بازی هایی که کودکان باید در آن، تصاویر، کلمات، چهره افراد یا مکان ها را به خاطر بسپارند برایشان جذاب است.
۴- افرادی بی نظم به نظر می رسند
افرادی که از هوش تصویری – فضایی قوی برخوردار هستند معمولاً میز کار در هم ریخته و بی نظم تری دارند. روی میز کار این افراد، کاغذهای مچاله شده زیادی را می بینید که به اطراف ریخته است؛ و جالب آن است که آنها به خوبی می توانند وسایل شان را در میان این همه شلوغی، پیدا کنند. اگر از آنها بخواهید یک نوشته قدیمی را به شما بدهند، سریعاً از لابه لای کاغذهای در و بر هم، آن را پیدا می کنند!
۵- کلی نگر هستند
افراد با هوش فضایی بسیار عالی، معمولاً با آموزش های گام به گام و مرحله ای، مشکل دارند. آنها مسائل را کلی نگاه می کنند و برایش راه حلی می یابند؛ اما اگر قرار باشد هر چیز را در مراحل کوتاه تر، بررسی کنید، برای این افراد، سخت است. به طور مثال، دانش آموزان با هوش تصویری – فضایی خوب، در آموزش معادلات مرحله ای ریاضیات، کند هستند زیرا به کل معادله و پاسخ نهایی فکر می کنند.
روش های توسعه مهارت های هوش تصویری فضایی در کودکان
- کودکانی که دارای هوش تصویری فضایی خوب هستند را باید در کلاس ها و فعالیت های مرتبط با هنرهای تجسمی شرکت دهید. آنها عاشق کلاس های عکاسی، طراحی و هنرهای دیجیتال هستند.
- از ابزارهای سه بعدی (= لگو، مکعب بازی، پازل، بلوک ساختمان سازی، و …) استفاده کنید. کودکان از لوازم کمک آموزشی سه بعدی برای کشف، مشاهده و ایجاد ساختارها، یا حل پازل ها استفاده می کنند.
- نقشه ها، نمودارها و تصاویر مختلف را به کودکان نمایش دهید و از آنها بخواهید با دقت به جزئیات نگاه کنند و یافته های خود را تجزیه و تحلیل نمایند.
- بازی های پازل و مکعب روبیک، دو فعالیت بسیار عالی برای کودکان با هوش تصویری فضایی بسیار قوی هستند. این بازی ها را می توانید حتی در خانه با سایر فرزندان یا دوستان کودک خود نیز انجام دهید.
- سازه های سه بعدی بخرید و از کودک بخواهید آنها را طبق الگو بسازد. ماکت های استاندارد و ایمن در بازار برای سنین مختلف کودکان وجود دارند که اهداف تقویت هوش فضایی را دنبال می کنند.
نکته مهم:
افراد (کودکان) با هوش تصویری فضایی قوی می توانند اشیاء و موقعیت هایی را ببینند و درک کنند که دیگران چندان به آنها توجهی ندارند. آنها می توانند تصاویر را، چه به صورت نقاشی، مجسمه، تجسم ذهنی، اختراع، قالب بندی و …، درک کرده و برای سایرین نمایش دهند. این هوش نیز مانند سایر هوش ها در زندگی و رشد همه کودکان، ضروری است.
هوش بصری – فضایی به همه ما این امکان را می دهد که خود را در زمان و مکان دیگری قرار دهیم، مدل های سه بعدی بسازیم و ایده ها و احساسات خود را هنرمندانه بیان کنیم. این مهارت ها را می توان از دوران کودکی، هم در کلاس درس و هم در خانه، در فرزندان پرورش داد. هم والدین و هم مربیان در این مسیر، نقش کلیدی دارند.
بهترین مشاغل برای افراد با مهارت های هوش تصویری- فضایی خوب
۱- طراح فضای سبز و محوطه سازی
مهندس طراح فضای سبز و محوطه سازی می تواند پروژه تکمیل شده را قبل از ترسیم نقشه روی کاغذ، در ذهن خود تجسم کند. این کار مستلزم توانایی ایجاد ذهنی یک نقشه، با رعایت فواصل دقیق و در نظر گرفتن مسائلی مانند زهکشی، نور خورشید و شرایط خاک است. همچنین این مهندسان باید پروژه را از نظر زیبایی‌شناختی نیز تصور کنند تا طرح نهایی، جذاب و دلنشین باشد.
۲- طراح گرافیک
طراح گرافیک، یک فرد خلاق است که از مهارت های بصری و فضایی برای ایجاد تصاویر منحصر به فرد استفاده می کند. پوسترها، ویدیوها، طرح های روی بسته بندی محصولات، طراحی کاراکترهای انیمیشن ها، لوگوها، بروشورها، همگی به توانایی هوش تصویری فضایی طراح، وابسته هستند. این طراح گرافیک است که عناصر، رنگ ها و اشکال را باید به گونه ای انتخاب کند تا بدون در هم ریختگی، بهترین و بیشترین تأثیرگذاری را در مخاطب داشته باشد.
۳- عکاسی
حرفه عکاسی به مهارت هایی بیش از گرفتن عکس های عالی نیاز دارد. درست مانند گرافیست ها، عکاسان نیز برای بیان یک داستان از طریق تصاویر، به مهارت هوش تصویری فضایی نیاز دارند. تصاویری که توسط دوربین ثبت می شوند باید از زوایای مختلف گرفته شوند تا هدف عکاس را به بیننده منتقل سازند.
۴- فیزیکدان و ستاره شناس
مشاغل خوب برای افرادی که مهارت های بصری و فضایی عالی دارند شامل علوم فیزیک و نجوم نیز می شود. فیزیکدانان، دانشمندانی هستند که آزمایشاتی را برای کشف نیروهای طبیعت خلق می کنند. برخی از آنها، نظریه های خود را بارها آزمایش می کنند یا برخی دیگر، دانش خود را برای اخترام و توسعه دستگاه ها و تجهیزات جدید به کار می گیرند.
اخترشناسان یا ستاره شناسان، دانشمندان نجوم هستند و به اکتشاف کیهان و فضای ماورای زمین می پردازند. درک پرواز در فضا، ارتباطات ماهواره ای و نقشه های فضایی، چند نمونه از دانش تخصصی این افراد است.
۵- برنامه نویسی CNC
کارهای برنامه نویسی CNC، به توانایی تجسم نحوه عملکرد اجزای یک ماشین نیاز دارند. خواندن نقشه های فنی و ترجمه آنها به زبانی که باید اجرا شوند، نیاز به مهارت های بصری و فضایی دارد. دستگاه CNC، از طریق برنامه هایی که از طریق نرم افزار به آن داده می شود، مدل سازی می کند یا برشکاری انجام می دهد.
۶- سایر مشاغل برای افراد با هوش تصویری فضایی خوب
- کنترل کننده ترافیک هوایی
- معمار ساختمان
- هنرمندان نقاش و مجسمه ساز
- سرآشپز
- مهندسی
- طراح مد و لباس
- فیلمساز
- طراحی داخلی
- طراحی قطعات و ماشین آلات
- خلبان
- شاعر
- جراح
اهمیت و مزایای هوش تصویری فضایی برای کودکان
هوش تصویری فضایی در کودکان به تقویت خلاقیت آنها کمک می کند و یکی از مهارت های ضروری برای رشد شناختی آنها محسوب می شود. آموزش مهارت های حل مسئله، تقویت تفکر خلاق، پیشرفت در ریاضیات و علوم، مزایای مهمی هستند که این هوش برای کودکان ما فرآهم می کند.
مهارت های تجسم فضایی برای کودکان، پایه و اساس توانایی های شناختی مختلف را فراهم می سازد. این مهارت ها کودکان را قادر می سازد تا اشیاء را به صورت ذهنی تجسم و تصور کنند، روابط فضایی را درک نموده و اشیا را در ذهن خود، تغییر دهند.
هوش بصری- فضایی به کودکان این امکان را می دهد که چالش ها را از زوایای مختلف نگاه کنند و با یک تفکر خارج از محدودیت ها، راه حل مناسبی برای آنها بیابند. گنجاندن فعالیت های تجسم فضایی در زندگی روزمره، یک راه موثر برای توسعه این مهارت ها و کمک به کودکان است.
چالش های رایج در کودکانی با مهارت های تجسم فضایی ضعیف
برخی از کودکان به طور طبیعی، از مهارت های تجسم فضایی برتر برخوردار هستند، و این در حالی است که برخی دیگر ممکن است در این زمینه دچار مشکل باشند. مهارت های هوش تصویری فضایی ضعیف می تواند چالش هایی را در جنبه های مختلف زندگی کودک، از جمله عملکرد تحصیلی و توانایی های حل مسئله ایجاد کند.
یکی از چالش های رایج در این کودکان، مشکل در درک و تفسیر اطلاعات بصری است. این بچه ها معمولاً در خواندن و تفسیر نقشه ها، نمودارها و اشکال، مشکل دارند. این عدم توانایی مهارتی می تواند مانع درک آنها از مفاهیم بصری در موضوعاتی مانند ریاضیات و علوم شود. تفاوت های جنسیتی نیز در مهارت هوش تصویری فضایی نقش دارد. یک مطالعه نشان داده است پسران در زمینه این مهارت ها تا حدودی از دختران، بهتر عمل می کنند.
از طرف دیگر، کودکانی که مهارت‌های تجسم فضایی ضعیف تری دارند، تصور ذهنی اشیاء برایشان دشوار است. انجام بازی هایی مانند سر هم کردن پازل یا ساخت مدل ها برای این کودکان، گاهی سخت و خسته کننده می شود، لذا کمتر علاقه دارند که در این نوع فعالیت ها مشارکت داشته باشند. درک روابط فضایی برای این کودکان، سخت است و در اندازه گیری فاصله ها یا بیان اندازه اشیا با مشکل مواجه هستند.
شناخت چالش ها و مشکلات مهم در کودکانی که مهارت های هوش تصویری فضایی ضعیف تری دارند، بسیار اهمیت دارد. والدین و مربیان می توانند با انجام فعالیت های جذاب، به این بچه ها کمک کنند تا بتوانند بر مشکلات خودشان غلبه نموده و توانایی تجسم فضایی خود را توسعه دهند.
بازی های خوب برای تقویت مهارت های تجسم فضایی کودک
- پازل ها
- مدل سازی با ماکت چوبی
- اسباب بازی های ساختمانی – بلوک های ساختمانی یا تکه های مغناطیسی
- هنر و نقاشی
- شطرنج
- مکعب روبیک
- بازی نقشه خوانی برای یافتن گنج
- ساخت مدل یا اشیا با مواد قابل بازیافت
- بازی های واقعیت مجازی – سه بعدی
- بازی الگویابی در محیط اطراف
- بازی های حل مسیرهای هزارتو روی کاغذ
- سودوکو
- پازل های چوبی منبت کاری
- اوریگامی
- اسباب بازی های معماری و مهندسی – کیت های پل سازی
- کشیدن نقاشی های تخیلی
والدین چگونه می توانند به تقویت مهارت های هوش تصویری فضایی کودک خود کمک کنند
به عنوان والدین، نقش مهمی در حمایت از تقویت و توسعه مهارت های تجسم فضایی فرزندتان ایفا می کنید. با فراهم کردن یک محیط حمایتی و پرورش دهنده و آرام، می‌توانید فرزندتان را به انجام فعالیت‌هایی تشویق کنید که تفکر فضایی و مهارت‌های تجسم ذهنی را در آنها تقویت می کنند.
محیطی را ایجاد کنید که فرزندانتان را به کاوشگری و یادگیری عملی تشویق کند. دسترسی به اسباب‌بازی‌ها، بازی های فکری و فعالیت‌هایی که مهارت‌های هوش تصویری فضایی را تقویت می‌کنند، به کودکان اجازه می‌دهد تا در یادگیری، شرکت داشته باشند و توانایی‌های تفکر فضایی خود را توسعه دهند.
همچنین والدین می توانند در فعالیت های سرگرم کننده مربوط به تقویت هوش فضایی، به طور فعال با فرزندان خود مشارکت کنند. با حل پازل ها، ساختن ماکت یا طراحی اشیا، همراه با فرزندان خود می توانید در صورت نیاز، آنها را راهنمایی کنید. این مشارکت، حس کنجکاوی را در بچه ها تقویت کرده و کودکان را تشویق می کند تا توانایی های تجسم و درک فضایی خود را کشف کنند.
علاوه بر این، باید فرصت هایی را برای کودکان فراهم کنید تا مهارت های تجسم ذهنی خود را در زمینه های دنیای واقعی نیز تمرین کنند. خواندن نقشه و تخمین فاصله بین دو مکان، به آنها کمک می کند تا توانایی های هوش تصویری فضایی خود را در موقعیت های عملی به کار گیرند.
فراموش نکنید، قدردان پیشرفت و تلاش های فرزندتان در توسعه این مهارت ها باشید. این نحوه برخورد، نه تنها اعتماد به نفس آنها را افزایش می دهد، بلکه اهمیت درک و تجسم فضایی را بیشتر به آنها می شناساند و حس کاوشگری بیشتر را در آنها به وجود می آورد.
به عنوان والدین، شما باید صبور باشید. هر کودک، توانایی های منحصر به فرد خودش را دارد و با سرعت مخصوص خود رشد می کند، پس مهم است بدون اعمال فشار بر آنها برای یادگیری، مورد حمایت و تشویق قرار گیرند.
تست های شناختی هوش تصویری فضایی برای کودکان
در تست های روان شناختی برای کودکان، آزمون‌های متعددی هستند که می‌توانند دیدگاه ارزشمندی را در مورد توانایی‌های شناختی و مهارت‌های حل مسئله در آنها ارائه دهند. تست هوش تصویری فضایی، نشان می دهد که کودک چقدر در تصور و تجسم یا تغییر اشیا در ذهن، توانمند است. تست ها بر روی کاغذ و به صورت اشکال و تصاویر و رنگ ها از کودک پرسیده می شوند.
برخی دیگر از تست ها، حالت عملکردی دارند. در این تست هوش تصویری فضایی، از کودک خواسته می شود با یک سری از بلوک های ساختمانی، الگوها یا توالی ها را بسازند، یا مدل سازی انجام دهند یا یک شکل ذهنی را به اجرا در آورند. تست اریگامی، یا هنر تا کردن کاغذ، یکی دیگر از کارهایی است که نشان می دهد کودکان چقدر از مهارت هوش تصویری فضایی برخوردار هستند.
جمع بندی
هوش تصویری – فضایی در کودکان، یک مهارت ضروری برای رشد شناختی آنها است و نقش کلیدی در موفقیت های درسی و شغلی آینده آنها دارد. کودکانی که در تجسم و درک فضایی اشیا، قوی هستند، مهارت حل مسئله بهتری دارند، با چالش ها روبرو می شوند و راه حل های مناسبی برای هر موقعیت یا مشکل پیدا می کنند. این مهارت برای شغلی هایی نظیر معماری، هنر، برنامه نویسی، گرافیک، نقشه کشی، یک ضرورت است.
والدین و مربیان و معلمان مدارس می توانند با استفاده از بازی های پازل، مکعب روبیک، بلوک های ساختمانی، لگوها و یا ماکت های نیمه آماده، مهارت های هوض فضایی را در کودکان تقویت نمایند.
مجموعه مدارس علوی تبریز با در نظر گرفتن نیازهای همه دانش آموزان به طور جداگانه، استراتژی های آموزشی – تربیتی و پرورشی به روز و مدرن را در واحدهای آموزشی ارائه می دهد. در این گروه مدارس سیمناد، به رشد و توسعه مهارت های فردی همه دانش آموزان اهمیت داده می شود و برای آن، بهترین برنامه ریزی ها انجام می گیرد. می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این فعالیت ها، با کارشناسان در مدارس سیمناد صحبت کنید.
