واحد آموزش چاقی دوران کودکی یک عارضه مزمن است و متأسفانه در نسل امروز، گریبانگیر افراد زیادی است. چاقی و اضافه وزن بر رشد و سلامت کلی بدن تأثیر منفی می گذارد. کودکان چاق در بزرگسالی با مشکلات زیادی روبرو هستند که اگر والدین به این توجه داشته باشند، وضعیت های بدتری در انتظار آنها است. برخی راهکارها وجود دارد که می توان از چاقی در کودکان جلوگیری نمود. ریشه اصلی به خانواده، تغذیه سالم و سبک زندگی مربوط می شود. عوامل اجتماعی و اقتصادی و محیطی نیز بر چاقی تأثیر دارند. در این مطلب به مهم ترین و کاربردی ترین روش ها و راهکارها برای پیشگیری از چاقی در کودکان خواهیم پرداخت.
چاقی در دوران کودکی یک وضعیت مزمن و پیچیده است که در طولانی مدت، اثرات منفی خود را نشان می دهد. زمانی که وزن کودک شما نسبت به قد، جنسیت و شرایط بدنی او، زیاد باشد، می گوییم او چاق است. برخی از نوزادان در بدو تولد با اضافه وزن به دنیا می آیند اما در دوران رشد، وزن طبیعی خود را به دست می آورند. اما دسته ای از کودکان متأسفانه بر اثر عوامل محیطی و متعدد دیگر نظیر سبک زندگی غلط، چاق می شوند.
تعریف علم پزشکی از چاقی دوران کودکی، شاخص توده بدنی یا BMI است. نمودارهای رشد که در مراکز بهداشتی به صورت استاندارد وجود دارد، معیار خوبی برای ارزیابی و سنجش چاقی یا اضافه وزن در کودکان است.
ارتباط صنعت غذا و چاقی کودکان
صنعت غذا یکی از عواملی است که بر روی سلامت تغذیه ای کودکان تأثیر دارد و می تواند با بهبود کیفیت غذا، از چاقی کودکان و حتی بزرگسالان نیز جلوگیری کند. محدود کردن مصرف چربی ها، قندها، نمک و مواد افزودنی در تولید مواد غذایی صنعتی، و استفاده از مواد اولیه سالم و تازه، راهکارهای کاربردی برای رسیدن به این اهداف هستند.
نقش خانواده در چاقی کودکان
خانواده در کنار صنعت غذا، نقش کلیدی در چاقی کودکان دارد. اعضای خانواده، ارتباط نزدیکی با همدیگر دارند و به نوعی می توانند الگوی خوبی برای هم باشند. والدین در ابتدا، منبعی قابل اعتماد برای خردسالان هستند و اگر تغذیه سالم را حفظ کنند، فرزندان نیز از آنها تبعیت می کنند.
والدین در خانواده وظیفه دارند الگوی غذایی کودکان را کنترل کنند و عادات سالم را برای آنها ایجاد نمایند. والدین باید آموزش های لازم در این زمینه را به خردسالان خود ارائه بدهند. درست و به موقع غذا خوردن، جویدن کامل غذا، خوردن میان وعده های سالم، استفاده از تنقلات سالم، پرهیز از غذاهای ناسالم، رفتارهایی هستند که از کودکی باید آموزش داده شوند.
رفتار درست و سبک زندگی سالم در خانواده، رکن اصلی در سلامت فرزندان است و از چاقی کودکان نیز جلوگیری می کند.
یکی دیگر از راهکارهای جلوگیری از چاقی در کودکان، به ویژه در خانواده، انجام فعالیت های ورزشی روزانه و مستمر است؛ که البته این کار باید به یک عادت روتین تبدیل شود. اصرار نداریم که کودکان را صبح زود بیدار کنید تا ورزش کنند اما می توانید در میانه روز، با آنها به پارک بروید، یا در کلاس های ورزش خردسالان ثبت نام کنید تا کمی فعالیت بدنی داشته باشند. این کار به حفظ وزن سالم کمک می کند و بر روی روند تغذیه ای و خواب آنها نیز تأثیر دارد.
راهکارهای بسیار مفید برای جلوگیری از چاقی کودکان
چرا پیشگیری از چاقی اینقدر مهم است و چرا برای کودکان اهمیت بیشتری دارد؟…
این یک سوال اساسی است که همه ما پاسخ آن را کم و بیش می دانیم. بدیهی است که حفظ سلامت جسمی و روانی، دلیل اصلی جلوگیری از چاقی است. کودکان چاق، فعالیت بدنی کمتری دارند و نمی توانند آن طور که باید، با همسالان خود به بازی مشغول باشند. این دسته از بچه ها، اعتماد به نفس پایین تری دارند و به تدریج، گوشه گیر می شوند.
تأثیرات اجتماعی چاقی بر کودکان فقط یک سمت مسئله است؛ چاقی، سلامت جسمی بچه ها را هنگام بزرگسالی نیز تهدید می کند. ارائه مراقبت های بهداشتی به افراد چاق گاهی مشکلات زیادی به همراه دارد.
به خاطر تمام دلایل فوق، همه منابع معتبر داخلی و خارجی بر این باور هستند که باید حفظ وزن سالم را از دوران کودکی در برنامه سبک زندگی قرار داد.
مهم ترین راهکارهایی که در جلوگیری از چاقی کودکان، مفید هستند:
۱- رژیم غذایی سالم و متنوع
پیروی از یک برنامه غذایی مغذی و متعادل در اکثر مواقع می تواند به پیشگیری از چاقی کودکان کمک کند. از ارکان مهم این برنامه ها می توان به مصرف غذاهای تازه، سبزیجات و میوه ها اشاره کرد.
در رژیم غذایی سالم کودکان باید غذاهای پرکالری را بسیار محدود کرد؛ غذاهای حاوی قند و چربی و نمک فراوان را تا حد امکان، کمتر مصرف نمود؛ و به جای اینها، انواع میوه و سبزیجات تازه و سالم را در کنار فیبر و حبوبات به سفره غذایی اضافه کرد.
کارشناسان تغذیه ای عقیده دارند، کودکان ۲ تا ۴ سال بین ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ کالری در روز به مصرف مواد غذایی نیاز دارند؛ کودکان ۴ تا ۸ سال به ۱۲۰۰ تا ۲۰۰۰ کالری، نوجوانان ۹ تا ۱۳ سال به ۱۴۰۰ تا ۲۶۰۰ کالری و رده سنی ۱۴ تا ۱۸ سال به ۱۸۰۰ تا ۳۲۰۰ کالری در طول روز نیاز دارند. این میزان کالری ها با توجه به شرایط بدنی، جنسیت، وضعیت اقتصادی و فرهنگی هر خانواده، کمی متغیر است.
۲- فعالیت ورزشی
ورزش یکی دیگر از ارکان ضروری برای پیشگیری از چاقی کودکان است. والدین باید فرزندان خود را به ورزش کردن تشویق کنند و خودشان نیز گاهی با آنها همراه باشند. ایجاد یک سبک زندگی فعال برای بچه ها از هر جهت به نفع آنها است و اثرات مثبت آن تا پایان عمر، همراهشان خواهد بود.
پیشنهاد می شود خردسالان در بیشتر ساعات روز، فعال باشند؛ نوجوانان نیز بهتر است در طول یک روز حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشند. بهترین شرایط برای ورزش کردن کودکان، محیط مدرسه در میان همسالان است.
بهترین ورزش ها برای کودکان که می تواند از چاقی آنها نیز جلوگیری کند عبارت است از: طناب زدن – دوچرخه سواری – تنیس – بسکتبال – والیبال – فوتبال – تمرین با وزنه های سبک – وسایل بازی داخل زمین.
دقت داشته باشید اگر قرار باشد کودک شما فعالیت های ورزشی را حرفه ای انجام دهد، حتماً زیر نظر مربی باشد. فعالیت بدنی باعث تقویت استخوان ها، کاهش فشار خون و سلامت روانی می شود و همچنین، استرس و اضطراب را کاهش می دهد و یک سبک زندگی سالم و فعال را ایجاد می کند.
۳- خواب کافی و آرام
مطالعات زیادی درباره اثرات و اهمیت خواب راحت در سلامت جسمی و روانی فرد انجام گرفته و همه آنها نشان داده اند که خواب آرام، به ویژه خواب شبانه، تأثیر بسیار زیادی در آرامش افراد و پیشگیری از عارضه های ناخوشایند متعدد دارد.
کمبود خواب و یا نداشتن خواب راحت شبانه باعث افزایش وزن و چاقی می شود. هر فرد به تناسب سن و جنسیت، به ساعات معینی خواب در طول روز نیاز دارد. رده بندی زیر برای این قسمت عنوان شده است:
- نوزادان و کودکان نوپا (۱-۲ سال) ۱۱-۱۴ ساعت
- کودکان پیش دبستانی (۳-۵ سال) ۱۰-۱۳ ساعت
- رده سنی مدرسه (۶-۱۲ سال) ۹-۱۲ ساعت
- نوجوانان (۱۳-۱۸ سال) ۸-۱۰ ساعت
علاوه بر اینکه تعداد ساعات خواب، مهم است، کیفیت خوابیدن نیز اهمیت دارد. خواب آرام به بهبود کیفیت زندگی و استراحت مغز کمک می کند و ریشه درمان بسیاری از استرس ها و اضطراب های روزانه نیز محسوب می شود.
اتاق خواب تاریک، دور بودن از وسایل الکترونیکی و موبایل، خاموش بودن رایانه و تلویزیون موقع خواب، شرایطی هستند که باید فرآهم کنید. برای خواب راحت، چند ساعت قبل از خوابیدن، ورزش نکنید، غذای سنگین نخورید، نوشیدنی زیاد میل نکنید. سعی کنید روزمرگی را کنار بگذارید و به موضوعات آرامش بخش فکر کنید.
نکات تکمیلی در جلوگیری از چاقی کودکان
اجرای برنامه های پیشگیرانه برای جلوگیری از چاقی کودکان، نیازمند تلاش های زیادی از سوی خانواده است. ایجاد سبک زندگی سالم بر عهده پدر و مادر می باشد و آنها باید کودکان خود را نیز آموزش دهند. موارد زیر به عنوان نکات تکمیلی در جلوگیری از چاقی در کودکان و حفظ سلامت جسمی و روانی آنها است:
- الگوسازی عادات غذایی سالم
- یافتن فعالیت های بدنی که چالش برانگیز و سرگرم کننده هستند
- بهبود عادات خواب
- خوردن غلات کامل، پروتئین های بدون چربی، میوه ها و سبزیجات تازه
- تبدیل ورزش و فعالیت بدنی به یک روتین خانوادگی یا اجتماعی می تواند کودکان را به فعالیت تشویق کند
- کاهش زمان استفاده از موبایل و تبلت
- قدم زدن و پیاده روی با فرزندان
- فعالیت های دوچرخه سواری که مورد علاقه اکثر بچه ها است
- کنترل وزن در هر ماه
جمع بندی
چاقی در کودکان، یک عارضه جدی و مزمن است. والدین در کانون خانواده، اولین کسانی هستند که می توانند بهترین راهکارها را برای حفظ وزن سالم فرزندان خود اجرا کنند. داشتن فعالیت بدنی، رعایت برنامه غذایی سالم و خواب راحت، سه تا از روش های خوب برای جلوگیری از چاقی کودکان است.
کودکان چاق، اعتماد به نفس کمتری دارند و در گروه همسالان خود، بیشتر خجالت زده می شوند و نمی توانند فعال و پر جنب و جوش باشند. در ادامه، چاقی در بزرگسالی می تواند مشکلات بیشتری را برای افراد ایجاد کند. بیایید همه با هم نسبت به اصلاح سبک تغذیه ای در خانواده اقدام کنیم.
گروه آموزشی علوی تبریز سیمناد، مجموعه تخصصی برای تحصیل دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی است و رویکردهای آموزشی و تربیتی را در کنار همدیگر ارائه می دهد. با ثبت نام فرزندان خود در این مدارس، گام بزرگی در راستای موفقیت های آینده فرزندتان خواهید برداشت.
