مهم ترین مهارت های سواد رسانه ای برای کودکان چیست؟

سواد رسانه ای به طور کلی شامل توانایی شناسایی محتوای رسانه ها، تشخیص اینکه اطلاعات از کجا آمده اند، کسب دانش اولیه از انواع مختلف اطلاعات و درک نحوه کار روزنامه نگاران یا محتوانویسان است. آموزش سواد رسانه ای به کودکان کمک می کند بتوانند مسیر تولید و انتشار محتواها و صحت آنها را درک کنند. در این زمینه، هر فرد می تواند بفهمد داستان‌های خبری چگونه توسعه می‌یابند و چگونه از داستان‌های منتشر شده در رسانه‌های اجتماعی متمایز می‌شوند؟ هر چه یک فرد بتواند با اطلاعاتی که به صورت آنلاین و آفلاین به او ارائه می شود، آگاه تر و انتقادی تر ارتباط برقرار کند، آمادگی بیشتری برای رویارویی با مشکلات فضای مجازی، هک شدن اطلاعات یا سارقان سایبری دارد. این می تواند به  تصمیم گیری آگاهانه بسیار کمک کند. با انجام یک سری راهکارها می توان همه موارد فوق را به کودکان و نوجوانان یاد داد.

کلمه “سواد” معمولاً توانایی خواندن و نوشتن فرد را توصیف می کند. “سواد خواندن” و “سواد رسانه ای” اشتراکات زیادی با هم دارند. “سواد خواندن”، با شناخت حروف شروع می شود. چیزی نمی گذرد که فراگیران می توانند کلمات را بشناسند و بخوانند و مهمتر از همه، معنی آن کلمات را درک کنند. این افراد در ادامه آموزش ها قادر هستند متن ها را بنویسند. با کسب تجربه بیشتر، مهارت های نوشتاری و خوانداری آنها روز به روز، توسعه پیدا می کند.

“سواد رسانه ای” شامل توانایی شناسایی انواع مختلف رسانه ها و درک پیام هایی است که در آنها ارسال می شوند. کودکان و نوجوانان نسل امروزی، حجم عظیمی از اطلاعات را از طریق طیف گسترده‌ای از منابع، حتی بسیار فراتر از رسانه‌های قدیمی و مرسوم (تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها و مجلات) دریافت می‌کنند.

پیام‌های متنی، کامنت ها، ویدیوهای وایرال، رسانه‌های اجتماعی، بازی‌های ویدیویی، تبلیغات و موارد دیگر در بین انواع رسانه ها وجود دارند. اما همه رسانه ها یک چیز را به اشتراک می گذارند و آن هم این است که “فردی آن را ایجاد کرده است” و “محتوا به دلیلی ایجاد شده است”. درک این دو مسئله، اساس سواد رسانه ای است.

عصر دیجیتال در دنیای مدرن امروز، ایجاد رسانه را برای هر شخص آسان کرده است. با اینکه راهکارهایی برای ارتقای سواد رسانه ای وجود دارد، اما همیشه هم نمی توانیم بفهمیم که چه کسی، چه محتوا یا رسانه ای را خلق کرده است، چرا آن را ساخته است، و آیا معتبر هست یا خیر. این شرایط، یادگیری و آموزش سواد رسانه ای برای کودکان را دشوارتر می سازد. با این وجود، سواد رسانه ای یک مهارت ضروری در عصر دیجیتال برای همه سنین است.

مزایای آموزش مهارت های سواد رسانه ای به کودکان چیست؟

مهارت سواد رسانه ای به طور خاص در موارد زیر به کودکان کمک می کند:

• تفکر انتقادی را یاد می گیرند

وقتی کودکان رسانه‌ها را ارزیابی می‌کنند، می توانند تصمیم بگیرند که آیا پیام‌ها منطقی هستند یا نه، چرا اطلاعات خاصی در آن رسانه گنجانده شده است، چه چیزی منتشر نشده و یا اینکه ایده‌های کلیدی رسانه یا محتوا چیست. آنها یاد می گیرند بر اساس دانسته های خود، در مورد بررسی و قضاوت اطلاعات یک رسانه تصمیم گیری کنند.

• به یک کاربر هوشمند برای استفاده از محصولات و اطلاعات تبدیل می شوند

سواد رسانه ای به کودکان کمک می کند یاد بگیرند چطور تشخیص دهند که آیا اطلاعات معتبر است یا خیر. همچنین این مهارت ها به آنها کمک می کند تا “نیت و مقصود” انواع تبلیغات را بشناسند و در برابر تکنیک های خوش آب و رنگ و فریبنده که بازاریابان برای فروش محصولات استفاده می کنند، مقاومت کنند.

• دیدگاه های مختلف را می شناسند

هر تولید کننده محتوا برای رسانه های مختلف، دیدگاه متفاوتی دارد. شناسایی دیدگاه نویسنده ها یا سازندگان محتوا به کودکان کمک می کند تا دیدگاه های مختلف را درک کنند. همچنین می توانند دانش و اطلاعات قبلی خود را بهتر سازماندهی کنند.

• نقش رسانه ها در توسعه فرهنگ کشور را می شناسند

در رسانه های مختلف، محتواهای بسیار متنوع منتشر می شود؛ از شایعات درباره سلبریتی ها و افراد مشهور گرفته تا مجلات و کتاب های الکترونیکی؛ هر رسانه‌، حرف هایی برای گفتن دارد و مطالبی را به ما می آموزد؛ اثربخشی محتواها به قدری است که حتی می توانند درک کودکان از جهان را شکل دهند و حتی آنها را مجبور کنند که به روش‌های خاصی عمل نمایند یا فکر کنند. این مسئله برای بزرگ ترها هم وجود دارد.

• هدف تولید کننده محتوا را بهتر درک می کنند

وقتی کودکان شما سواد رسانه ای را یاد بگیرند، به خوبی می توانند متوجه شوند مقصود و هدف تولید کننده محتوا چه بوده است و آیا باید آن محتوا را بخوانند یا خیر. بچه ها درک می کنند که کدام محتواها ارزشمند هستند و کدام یک اثرات منفی بر آنها دارند. وقتی بچه ها بفهمند محتواها چه نوع تأثیری دارد، می توانند انتخاب های آگاهانه ای داشته باشند.

چطور مهارت های سواد رسانه ای را به کودکان خود آموزش بدهیم؟

آموزش سواد رسانه ای به کودکان شامل پرسیدن سؤالات خاص و پشتیبانی از نظرات، همراه با ذکر چند مثال است. دنبال کردن راهکارهای آموزش سواد رسانه ای به کودکان، به والدین این امکان را می دهد که خودشان هم یاد بگیرند که یک بستر رسانه ای چیست، چرا ساخته شده است و چطور باید در مورد آن قضاوت کنند.

آموزش سواد رسانه ای به کودکان در قالب اطلاعات درسی، چندان اثربخش نیست؛ به جای این کار باید مهارت های سواد رسانه ای را از طریق فعالیت های روزمره به بچه ها آموزش بدهید. برخی از این فعالیت های مهم را در این قسمت برایتان عنوان کرده ایم:

• می‌توانید با بچه‌های کوچک تر درباره مفاهیمی صحبت کنید که با آن‌ها آشنا هستند، اما ممکن است توجه زیادی به آن‌ها نداشتند. به عنوان مثال می توانید به تبلیغات غلات، بسته بندی مواد غذایی و بسته های اسباب بازی اشاره کنید.
• با کودکان در سنین بزرگ‌تر می‌توانید درباره رسانه‌هایی که از آنها لذت می‌برند صحبت کنید و با آنها تعامل داشته باشید. این گزینه ها شامل بسترهای رسانه ای نظیر ویدیوهای یوتیوب، ویدیوهای وایرال در اینترنت و تبلیغات بازی های ویدیویی است.

سوالات کلیدی و مهم برای آموزش مهارت های سواد رسانه ای به کودکان که بهتر است درباره اش با بچه ها صحبت کنید. این موارد عبارتند از:

• کدام افراد یا شرکت ها رسانه و محتواها را ایجاد کرده اند؟
• منابع مورد استفاده در رسانه ها چیست؟
• در مورد این رسانه یا رسانه بخصوص، چطور فکر می کنید؟
• هدف از تولید و راه اندازی این رسانه چه بوده است؟
• آیا محتواهای یک رسانه فقط برای اطلاع رسانی است یا اهداف دیگری دارد؟
• نظر کودک درباره یک رسانه خاص چیست؟
• آیا این رسانه، کمدی است یا خبری یا آموزشی؟
• پیام ها و اطلاعات انواع رسانه برای چه گروه های سنی مناسب است؟
• آیا مطالب منتشر شده در رسانه ها با شواهد و ادعاها مطابقت دارند یا خیر؟
• با خواندن محتواهای رسانه ها چه احساساتی پیدا می کنید؟

همانطور که کودکان، بیشتر از اخبار و رویدادهای جاری آگاه می شوند، می توانید مهارت های سواد رسانه ای را درباره استفاده از برنامه های رادیو، تلویزیون و اطلاعات آنلاین نیز در آنها تقویت کنید.

جمع بندی

سواد رسانه ای می تواند ابزار موثری برای کمک به کودکان باشد تا بهتر فکر کنند و به شهروندانی باهوش تبدیل شوند. همانطور که مهارت های خود را تقویت می کنند، همچنان به سمت محتوای مناسب با سن خود راهنمایی می شوند. درک بهتر از رسانه های اجتماعی می تواند آنها را توانمندتر سازد و کنجکاوی آنها را تقویت کند. دانستن روش یافتن و ارزیابی اطلاعات، گام بزرگی در تبدیل شدن به یک یادگیرنده دائمی برای کل زندگی است.