واحد آموزش هوش هیجانی در کودکان عبارت است از توانایی آنها برای بیان صحیح و کنترل احساسات. این یک مهارت فردی است که می‌تواند به کودکان با تفاوت‌های یادگیری و تفکر مختلف کمک کند تا با چالش‌های زندگی روبرو شوند و مسائل را حل و فصل نمایند. در این مسیر، والدین می‌توانند در سال‌های اولیه زندگی کودک، یعنی درست زمانی که آموزش پذیر می‌شود، مهارت هوش هیجانی را به او آموزش دهند. داشتن مهارت حل مسئله، توانایی برقراری ارتباط با گروه همسالان و آداب معاشرت، تنها چند مورد از مزایای تقویت هوش هیجانی در کودکان است.
هوش هیجانی در کودکان به طور مستقیم با سلامت روانی آنها ارتباط دارد. هوش عاطفی و هیجانی را نمی‌توان در کودکان اندازه‌گیری کرد، اما با به کارگیری راهکارها به راحتی می‌توان این توانایی را در همه خردسالان و کودکان تقویت نمود.
افرادی که هوش هیجانی بالاتری دارند به معنای توانایی بهتر در بروز و کنترل احساسات در آنها است. این افراد، خیلی ساده‌تر از سایرین که هوش هیجانی پایینتری دارند می‌توانند با چالش‌ها مقابله کنند و در فعالیت‌های مختلف زندگی موفق شوند. تقویت هوش هیجانی در کودکان همچنین به آنها کمک می‌کند تا بهتر بتوانند با افراد اطرافشان ارتباط مثبت برقرار سازند.
همه کودکان از نظر یادگیری و تفکر با هم متفاوت هستند، اما روش‌هایی که برای تقویت هوش هیجانی و توسعه مهارت‌های فردی وجود دارد که برای همه آنها یکسان و قابل استفاده است. در این میان، برخی از بچه‌ها سریع‌تر می‌آموزند و عده‌ای دیگر دیرتر یاد می‌گیرند. اینکه شرایط یک کودک چگونه است مشخص می‌کند که چطور می‌توان به مسئله تقویت هوش هیجانی پرداخت و سلامت روانی کودک را تضمین نمود.
تعریفی از هوش هیجانی در کودکان
هوش هیجانی یا emotional intelligence عبارت است از توانایی هوشمندانه فرد برای کنترل احساسات و بروز آنها نسبت به خود و دیگران. این یک مهارت فردی است و شامل توجه درک و عمل به روش مثبت است. جالب است بدانید مفهوم هوش هیجانی برای چندین دهه است که وجود داشته و روانشناسان و کارشناسان تربیتی و البته محققان بارها به آن پرداخته‌اند.
ارکان اصلی هوش هیجانی عبارت است از: خودآگاهی؛ خود کنترلی؛ انگیزه؛ همدلی و مهارت‌های اجتماعی. کودکانی که از هوش هیجانی بالاتری برخوردارند در روابط اجتماعی خود، موفق‌تر هستند، رفتار مثبت نسبت به دیگران نشان می‌دهند، احساسات سایرین را درک می‌کنند، احساسات منفی را از خود دور می‌کنند و بسیار پرتلاش و با انگیزه هستند تا به اهداف شان برسند.
اهمیت هوش هیجانی برای کودکان و نقش آن در سلامت روان آنها
یکی از موضوعات مهم روانشناسی حوزه کودک، هوش هیجانی است. این مسئله زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که می‌دانیم کودکان تفاوت‌های زیادی از نظر توانایی‌ها و یادگیری دارند. در هر صورت، تقویت هوش هیجانی می‌تواند مزایای زیادی برای کودکان داشته باشد؛ به خصوص که در سلامت روانی آنها ظاهر می‌شود.
یکی از مزایای کلیدی هوش هیجانی برای کودکان این است که کودک می‌تواند به خوبی به چالش‌ها و مشکلات واکنش نشان دهد. کودکان در دنیای بچه گانه خود با مسائل زیادی روبرو هستند که گاهی برایشان به یک مشکل بزرگ تبدیل می‌شود!
به طور مثال، یک کودک ممکن است از بازی کردن در گروه همسالان هراس داشته باشد و نتواند ارتباط خوب برقرار کند؛ یا ممکن است از انجام دادن تکالیف مهد کودک یا مدرسه احساس ناخوشایند داشته باشد؛ پرخاشگری استرس و اضطراب، مشکلات دیگری است که برای برخی کودکان رخ می‌دهد.
اگر هوش هیجانی در کودک تقویت شده باشد، در تمام مثال‌های فوق و سایر موقعیت‌های احساسی می‌تواند به خوبی با آن شرایط مواجه شود و تلاش می‌کند راه حل خوبی برای آن مسئله پیدا کند.
یکی دیگر از مهم‌ترین مزایای هوش هیجانی برای کودکان، کنترل داشتن خوب روی احساسات است. کودکان با هوش هیجانی بالا، صبور هستند، حساساتشان را به موقع بروز می‌دهند و آن را می‌توانند کنترل کنند. همچنین با مربیان مدرسه ارتباط مثبت برقرار می‌سازند و می‌توانند به همسالان خود کمک کنند.
احتمالاً می‌توانید تصور کنید کودکانی که هوش هیجانی پایینتری دارند چه ویژگی‌ها و رفتارهایی را از خود نشان می‌دهند. موارد زیر در این نوع کودکان اتفاق می‌افتد:
- موقع مواجهه با مشکلات و مسائل، به طور مداوم شکایت می‌کنند و ناراضی هستند.
- پرخاشگر هستند.
- برای رسیدن به موفقیت، هیچ تلاشی نمی‌کنند.
- تکالیف خود را به موقع انجام نمی‌دهند و مدام برای این کار بهانه می‌آورند.
- ارتباط خوبی با همسالان خود ندارند.
- احساساتشان را نمی‌توانند کنترل کنند.
- استرس و اضطراب دارند.
- ارتباط اجتماعی خوبی با دیگران برقرار نمی‌کنند.
هوش هیجانی به معنای داشتن سواد عاطفی است که به همه ما و از جمله کودکان کمک می‌کند احساسات خود را بشناسیم، به طور مثبت درک کنیم، به موقع آنها را بروز دهیم و همچنین احساسات را کنترل کنیم. تمامی این‌ها به مدیریت استرس کمک می‌کند.
همچنین کودکانی که هوش هیجانی بالاتری دارند، احساس همدلی بیشتری نسبت به دیگران بروز می‌دهند. این افراد، تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری دارند، روابط قوی‌تری ایجاد می‌کنند، بنابراین در مدرسه موفق‌تر هستند و به اهدافشان می‌رسند.
به عنوان والدین وقتی می‌خواهید با کودک خود صحبت کنید به جای اینکه از او بپرسید “امروز چه احساسی داری؟” یا “امروز حالت چطور است؟”، او را تشویق کنید تا درباره همه مسائلی که برایش ناخوشایند یا استرس زا است با شما صحبت کند؛ همچنین با او ارتباط صمیمانه داشته باشید تا احساسات خوب و مثبت خود را نیز با شما در میان بگذارد.
مزایای هوش هیجانی برای سلامت روانی کودکان
هوش هیجانی یا سواد عاطفی نقش مثبت در سلامت روانی کودکان دارد. این موارد را به صورت فهرست گونه در قسمت زیر ملاحظه می‌کنید:
- داشتن هوش هیجانی بالا به معنای افزایش خودآگاهی است که توانایی درک احساسات را برای فرد ایجاد می‌کند؛ بنابراین کودک می‌تواند نقاط ضعف و قوت خود را صادقانه بسنجد و متوجه شود که چه راه‌هایی به موفقیت او کمک می‌کنند.
- هوش هیجانی می‌تواند به خود کنترلی کودکان در مدیریت احساساتبسیار کمک کند، بنابراین کودک می‌تواند قبل از اینکه دست به کاری بزند یا اقدامی انجام دهد، در مورد آن خوب فکر کند.
- هوش هیجانی بالا به ایجاد انگیزه در کودکان کمک می‌کند. این نوع کودکان خلاقیت زیادی دارند چون ذهن آنها در آرامش است. همچنین ابتکار عمل را به دست می‌گیرند و از حل کردن مسائل و چالش‌ها لذت می‌برند.
- داشتن هوش هیجانی، احساس همدلی را در کودک تقویت می‌کند؛ پس زمانی که با دیگران مواجه می‌شود، به راحتی احساسات آنها را درک می‌کند و به عقاید و نیازهای آنها احترام می‌گذارد. این نوع کودکان، شنونده خوبی هستند و همچنین در راستای حلمشکلات دیگران نیز تلاش می‌کنند.
- هوش هیجانی می تواند مهارت‌های اجتماعی کودکان را تقویت کند. این یک امتیاز بزرگ برای سلامت روان است. والدین می‌توانند فرزندان خود را برای ثبت نام در باشگاه‌های ورزشی، فعالیت‌های گروهی یا رویدادهای خاص شهری تشویق کنند. این‌ها بهترین موقعیت هستند تا کودک بتواند روابط مثبت را با دوستان دیگر در اجتماع برقرار سازد.
جمع‌بندی
همانطور که ملاحظه کردید، هوش هیجانی یکی از مهم‌ترین مهارت‌های فردی برای کودکان است که به سلامت روانی آنها و موفقیت در مدرسه بسیار کمک می‌کند. اگر این توانایی را در کودکان تقویت کنید، هرگز نگران سلامت روانی آنها نخواهید بود؛ چرا که کودک می‌تواند با موقعیت‌های مختلف زندگی خود روبرو شود، بدون آنکه استرس داشته باشد یا پرخاشگری نشان دهد. کودکانی که هوش هیجانی بالاتری دارند، انعطاف پذیر هستند و کنترل بهتری بر روی احساسات خود دارند. والدین به کمک مربیان مدارس می توانند گام‌های مثبتی در این مسیر بردارند.
