واحد آموزش آموزش تفکر نقادانه در دوره دبستان، نقش کلیدی در توسعه بسیاری از مهارت های فردی و اجتماعی در دانش آموزان دارد. این یک مهارت ضروری است که کودکان دبستانی را قادر می سازد با چالش ها و مسائل روبرو شوند، سوال بپرسند، کاوشگری کنند، هر چیز را عمیقاً درک و تحلیل نمایند و بتوانند تصمیم گیری آگاهانه و منطقی داشته باشند. تفکر نقادانه، فرصت های خوبی برای پیشرفت تحصیلی و موفقیت های فردی در زندگی کودکان نسل جدید ایجاد می کند. در این مطلب به طور مفصل دراین باره صحبت خواهیم کرد و راهکارهایی را ارائه خواهیم داد.
کودکان از سنین خردسالی به طور طبیعی، کنجکاو و مشتاق به کشف دنیای اطراف خود هستند. این سال های اولیه زندگی می تواند بهترین فرصت برای آموزش مهارت های تفکر نقادانه به کودکان باشد، زیرا ذهن آنها آماده است تا مسائل را بهتر درک کند و راه حل های گوناگونی برای مشکلات و چالش ها پیدا کند. حتی وقتی بچه ها در حال بازی با پازل ها هستند و سعی می کنند قطعه را کنار هم بچینند، به نوعی در تلاش برای تحلیل سوالات هستند؛ مثلاً از خود می پرسند “کدام قطعه های پازل را باید کنار هم بگذاریم تا شکل مورد نظر درست شود؟” یا اینکه “ترکیب رنگ های تکه های مختلف باید چگونه باشند؟” و … .
آموزش تفکر نقادانه در دوره دبستان، یکی دیگر از راه های پرورش ذهن تحلیل گر در کودکان است. با اینکه سنین پیش از دبستان موقع خوبی برای پرورش مهارت های تفکر خلاقانه و نقادانه است، اما دوره دبستان نیز می تواند بهترین فرصت های یادگیری را فرآهم کند. چه بسا دانش آموزان در دوره ابتدایی در مدرسه می توانند مسائل را از زوایای مختلفی بررسی کنند و راه حل هایی را ارائه دهند.
تفکر نقادانه به کودکان یاد می دهد چطور هر مسئله را به طور مجزا بررسی کنند، نظرات خود را ارائه دهند، ایده ها را ارزیابی کنند و تصمیمات آگاهانه بگیرند. تفکر انتقادی را می توانیم یکی از پایه های اصلی یادگیری و رشد تحصیلی در مدرسه بنامیم. این یکی مهارت های مهم زندگی برای کودکان نیز محسوب می شود.
در این مطلب با ما همراه باشید؛ می خواهیم درباره اهمیت تفکر نقادانه برای کودکان و دانش آموزان دبستانی صحبت کنید. ابتدا تعریفی از این مهارت خواهیم داشت. در ادامه نیز متوجه خواهید شد که چرا والدین و اولیای مدرسه باید باهمدیگر در این آموزش ها همکاری داشته باشند.
مهارت تفکر نقادانه چیست؟
مهارت تفکر نقادانه یا همان تفکر انتقادی، شامل یکی از مهارت های چندگانه ضروری است که باید به همه کودکان آموزش داده شود. این مهارت، تعریف خاص خود را دارد و عبارت است از: “مهارت هایی که برای تحلیل، بررسی، ارزیابی، نتیجه گیری و تصمیم گیری درباره اطلاعات و موقعیت های مختلف از آن استفاده می شود.”
وقتی مهارت تفکر نقادانه از دوران کودکی به فرزندان آموزش داده شود، آنها یاد می گیرند چطور نظریات خود را شکل دهند و ایده های مختلف شان را بیان کنند. این فرآیندی است که بچه های نسل امروزی در طی آن، از تمرکز، استدلال و مهارت خودکنترلی خود برای حل مشکلات مختلف و دستیابی به اهداف استفاده می کنند. کودکانی که این مهارت را در خودشان پرورش داده اند، به راحتی قادر خواهند بود مسائل را به شکل منطقی، تجزیه و تحلیل کنند و نظرات مستقل داشته باشند.
کودکان از سنین خردسالی، کنجکاو و پرسشگر هستند و هر چیز را که در اطراف خود می بینند، درک می کنند. آموزش تفکر انتقادی به کودکان از سنین پایین تر باعث می شود یک طرز فکر مشخصی در آنها ایجاد شود؛ که به یادگیری مادام العمر آنها کمک می کنند. آموزش تفکر نقادانه به کودکان از سنین دبستان اهمیت زیادی دارد؛ و حتی بر ارائه این آموزش ها در دوره پیش دبستانی نیز تأکید شده است.
در این قسمت با مهم ترین تأثیرات و نقش آموزش تفکر نقادانه در دوره دبستان آشنا می شوید:
۱- توسعه مهارت های زبانی
آنچه به عنوان بهترین مزیت آموزش تفکر نقادانه به کودکان معرفی می شود، توسعه مهارت های زبانی است. هنگامی که کودکان در فعالیت های تفکر انتقادی شرکت می کنند، می آموزند که چطور ایده ها و نظرات خود را به اشتراک بگذارند؛ پس سعی می کنند با همسالان خود صحبت کنند و تبادل نظر داشته باشند. همین امر باعث توسعه مهارت های زبانی آنها می شود.
والدین می توانند در آموزش مهارت تفکر نقادانه به کودکان، نقش کلیدی داشته باشند. پدر و مادر می توانند از تکنیک داستان سرایی یا قصه خوانی کمک بگیرند و تفکر انتقادی را به فرزند خود بیاموزند. تعریف داستان ها با به کار بردن کلمات و جملات چالش برانگیز، ذهن کودکان را به سمت کنجکاوی هدایت می کند، پس هم سعی می کنند آن موقعیت را تصویرسازی کنند و هم از کلمات مختلف در کلام روزمره خود استفاده نمایند.
تفکر نقادانه به طور طبیعی می تواند در کودکان، ایجاد انگیزه کند تا به کاوشگری و کشف بپردازند و از کلمات مختلف در بیان خود استفاده کنند. به همین دلیل است که می گوییم مهارت تفکر انتقادی می تواند باعث توسعه مهارت های زبانی در کودکان شود.
۲- تقویت توانایی استدلال و تحلیل
آموزش تفکر نقادانه در دوره دبستان، از روش های بازی و فعالیت های عملی، به دانش آموزان یاد می دهد چطور الگوها و توالی ها را تجزیه و تحلیل کنند، نحوه دستورات را درک کنند و بتوانند همان الگو یا مدل سازی را انجام دهند. فعالیت های مربوط به تفکر انتقادی می تواند به کودکان کمک کند از طریق آزمون و خطا، مسائل را یاد بگیرند و موانع را حل کنند، نه اینکه با مشاهده یک مشکل، تسلیم شوند! بنابراین، تفکر نقادانه می تواند مهارت استدلال و تحلیل گری در دانش آموزان دبستانی را تقویت کند.
۳- توسعه خلاقیت
از طریق روش های آموزشی نوین در دوره دبستان، زمینه برای توسعه بسیاری از مهارت های فردی و ارتباطی به بهترین نحو فرآهم می گردد. آموزش تفکر نقادانه به دانش آموزان دبستانی می تواند مهارت خلاقیت و ایده پردازی را در آنها تقویت کند. این فعالیت ها همچنین باعث توسعه تخیل کودکان می شود و می توانند مدل سازی کنند، الگوسازی کنند، یا بسیاری از وقایع را حدس بزنند.
دانش آموزان در دوره دبستان می توانند با کمک گرفتن از مهارت تفکر نقادانه، هر جنبه از زندگی خود را بازآفرینی کنند و از نو بسازند. تفکر انتقادی به بچه ها کمک می کند تا فراتر از محدودیت ها و حد و مرزهای دنیای واقعی فکر کنند و تصورات ذهنی خود را خلاقانه بسازند و به واقعیت تبدیل کنند!
۴- ایجاد استقلال در یادگیری
وقتی کودکان در آموزشهای اولیه کودکی (همچنین در دوره دبستان) با مفهوم تفکر انتقادی آشنا میشوند، به جای اینکه کاملاً به دستورالعملهای معلمان یا والدین تکیه کنند، خودشان سعی می کنند درباره مسائل مختلف، فکر کنند. مثلاً اگر یک پازل به کودکان بدهید و مشاهده کنید که قطعه ها باهمدیگر جور نیستند، کودکان هرگز تسلیم نمی شوند و سعی می کنند راه حل خوبی برای حل آن ارائه بدهند. مهارت تفکر نقادانه، کودکان را تشویق می کند به ایده های خود اعتماد داشته باشند و برای حل مسائل تلاش کنند. این یعنی توسعه استقلال همه جانبه در کودکان.
۵- توسعه مهارت های ارتباطی
تفکر انتقادی به دانش آموزان دبستانی کمک میکند تا به سؤالات “چراها” و “چگونه ها” پاسخ دهند، و این امر، توانایی آنها را در بیان ایدهها و توضیح طرز تفکرشان افزایش میدهد. انجام فعالیت های گروهی در کلاس درس، دوره دبستان، می تواند به دانش آموزان بیاموزد چطور با همگروهی های خود در تعامل باشند، مباحث را توضیح دهند، نظرات را به اشتراک بگذارند، ارتباط برقرار کنند و از مهارت های زبانی و حرکتی خود استفاده نمایند. تفکر انتقادی، راهکاری ایده آل برای پرورش مهارت های ارتباطی کودکان است.
۶- بهبود عملکرد تحصیلی
آموزش مهارتهای تفکر انتقادی به دانشآموزان در دوره دبستان کمک میکند تا استدلال هایی که برای هر مفهوم وجود دارند را درک کنند. به این ترتیب، می توانند موضوعات مختلفی مانند ریاضی، علوم و مهارت های خوانداری را به طور معنادار درک نمایند. تقویت تفکر نقادانه می تواند باعث توسعه و بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان در مدرسه شود.
همکاری والدین و مدرسه برای توسعه مهارت تفکر نقادانه در دانش آموزان
همکاری والدین با معلمان مدرسه می تواند به توسعه بسیاری از مهارت های دانش آموزان کمک کند، که تفکر نقادانه یکی از این موارد است. مهارت های تفکر انتقادی می تواند مسیر رشد برای کودکان دبستانی را ایجاد کند، پس همزمان با یادگیری دروس، دانش آموزان می توانند فعالیت های روزمره درسی را دنبال کنند و در تدریس مشارکت داشته باشند.
در این قسمت، چند راهکار کاربردی جهت همکاری والدین و مدرسه برای توسعه مهارت تفکر نقادانه در دانش آموزان ارائه داده ایم:
۱- کودکان را به حل مسائل تشویق کنید
وقتی مشاهده می کنید کودکان بر روی یک پروژه کار می کنند و سعی در حل مشکل یا مسئله دارند، به جای اینکه سریعاً راه حل را به آنها راهنمایی کنید، برای چند دقیقه دست نگه دارید؛ از بچه ها بخواهید خوب فکر کنند و راه حل مناسب را پیشنهاد دهند؛ آنها را به سمت بیان ایده های متنوع هدایت کنید. مثلاً از آنها بپرسید چه راه های بهتری سراغ دارند تا این مشکل خاص، حل شود؛ فضای تعاملی ایجاد کنید تا بچه ها درباره آن مسئله، از همه جوانب فکر کنند.
۲- از روش داستان خوانی استفاده کنید
والدین در خانه و معلمان در کلاس درس می توانند از این تکنیک استفاده کنند. در این روش، یک داستان را برای خواندن انتخاب کنید. در حین خواندن داستان، کمی مکث کنید و از بچه ها بپرسید فکر می کنند این ماجرا به کجا خواهد رسید؛ مثلاً سوالاتی را درباره همان موقعیت داستان مطرح کنید؛ درباره طرز عمل شخصیت های داستان سوالاتی بپرسید؛ از بچه ها بخواهید خودشان را به جای شخصیت ها بگذارند و تصمیم گیری کنند. گاهی بیان سوالات ساده در طول یک داستان خوانی می تواند بچه ها را به تفکر وادار کند و این یعنی عمیقاً از مهارت های فکری و ذهنی خود استفاده خواهند کرد.
۳- فعالیت های معمایی و بازی های پازلی انجام دهید
بازی های معمایی و پازلی که دانش آموزان باید حدس بزنند چه چیزی پنهان شده، یا معما چطور حل می شود یا اینکه توالی و الگوها را کشف کنند، راهکار خوبی برای تقویت مهارت تفکر نقادانه است. معلمان و والدین با استفاده از ابزارهای آموزشی و سرگرمی که در بازار وجود دارد می توانند این روال را انجام دهند. فعالیت های سرگرم کننده به کودکان اجازه می دهد سوال بپرسند، ایده های خود را آزمایش کنند و از فرآیند تفکر در فعالیت ها لذت ببرند.
۴- بچه ها را به سفر و گردش علمی ببرید
سفر و گردش علمی برای دانش آموزان بسیار مفید است و آنها را با تجربه های جدیدی آشنا می سازد. اردوها و گردش علمی که از طرف مدرسه برگزار می شوند، فرصت خوبی برای یادگیری هستند، پس به عنوان والدین حتماً اجازه بدهید فرزندتان در این فعالیت ها شرکت کند. همچنین والدین می توانند در طول سال، همراه با فرزندان شان به سفر بروند و علاوه بر تفریحات و استراحت، روند آموزش و تقویت مهارت های فردی و اجتماعی را نیز دنبال کنند. سفر و گردش علمی، دو فعالیت ماجراجویانه برای کودکان هستند که تجربه های واقعی را برایشان خلق می کنند و از این جهت، به توسعه مهارت تفکر انتقادی کمک خواهد کرد.
جمع بندی
آموزش تفکر نقادانه به دانش آموزان در دوره دبستان اهمیت زیادی دارد؛ چرا که آنها را برای یادگیری بهتر و توسعه مهارت های زبانی و پیشرفت تحصیلی آماده می سازد. والدین و معلمان با همکاری یکدیگر می توانند آموزش های لازم در این زمینه را به فرزندان شان ارائه بدهند.
مجموعه مدارس علوی تبریز با استفاده از بهترین امکانات آموزشی و پرورشی، به دانش آموزان دبستان و دبیرستان، خدمات رسانی می کنند. رویکردهای آموزشی مدارس سیمناد با استانداردهای ملی و جهانی مطابقت دارند و زمینه ساز رشد و بالندگی فرزندان شما هستند.
