واحد آموزش سلامت روانی همه اعضای خانواده در یک محیط امن و سالم و صمیمی، تضمین شده است؛ با این حال، اختلافات خانوادگی همیشه وجود دارند و اجتناب ناپذیر هستند! مشکلات مالی، سبک فرزندپروری، آسیب های روحی و برخی اختلاف نظرها درباره هر مسئله زندگی، اختلافاتی را در خانواده به وجود می آورد که اثرات آن در ابتدا، بر روی فرزندان مشاهده می شود؛ و به طور قوی بر عملکرد تحصیلی، تمرکز و موفقیت آنها تأثیر منفی می گذارد. والدین می توانند از طریق مجموعه راهکارهای اصولی، اختلافات را به حداقل برسانند و فضای امن و دوستانه برای تربیت فرزندان خود به وجود بیاورند. در این مطلب، با جزئیات بیشتری به این موضوع می پردازیم.
اختلافات، بحث و گاهی مشاجره ها در همه خانواده ها وجود دارد و کم یا زیاد، همه اعضای خانواده با آن درگیر هستند؛ اما زمانیکه این بحث ها به درگیری و خشونت یا پرخاشگری و فریاد زدن تبدیل می شود، اوضاع، وخیم تر شده و اثرات آن در درجه اول بر روحیه کودکان و از بین رفتن تمرکز و موفقیت دانش آموزان بروز می کند! در درجه دوم، این اختلافات به تدریج می تواند سلامت روانی پدر و مادر را نیز به خطر بیاندازد! پس اهمیت زیادی دارد که این مسئله را از جوانب مختلفی بررسی کنیم و راهکارهایی را برای کاهش مشاجره و بحث های خانوادگی ارائه دهیم.
اختلافات خانوادگی در چه مواردی رخ می دهند؟
اختلافات خانوادگی به عبارت ساده، به معنای مخالفت بین اعضای خانواده است که در هر موردی ممکن است پیش بیاید و به شکل های مختلف کلامی، فیزیکی یا مالی و روانی بروز می کند. گاهی این اختلافات به شکل بحث و مشاجره لفظی در سطح سبک رخ می دهد و مدت زمان زیادی طول نمی کشد تا مشکل پیش آمده حل می شود؛ اما در مواردی هم اختلافات ابتدا به شکل لفظی و کلامی شورع می شود و اگر بحث و مشاجره شدت بگیرد، ممکن است به فریاد زدن و یا پرخاشگری منجر شود! در برخی موقعیت ها گاهی برخوردهای فیزیکی در خانواده رخ می دهد که بدترین و شدیدترین شکل اختلافات خانوادگی است!
اختلافات مالی و یا روانی، اغلب وقتی شروع می شوند هیچ علائمی محسوسی ندارند و شدت آنها به مراتب کمتر از درگیری های فیزیکی یا کلامی است و اثرات آن نیز کمرنگ تر است. به طور مثال، اختلافات مالی در خانواده می تواند شامل محدود کردن دسترسی اعضا به پول یا حساب مشترک باشد یا سخت گیری برای پول خرج کردن یا خرید برخی کالاها و … . این چنین شرایطی به مرور زمان می تواند خستگی روحی و روانی برای اعضای خانواده ایجاد کند و سرانجام به بحث و مشاجره کشیده خواهد شد.
اختلافات خانوادگی هر چیز که باشند و به هر دلیلی که رخ دهند، اولین تأثیرات خود را بر روحیه کودکان، تمرکز و موفقیت دانش آموزان و به ویژه گروه نوجوانان خواهند گذاشت. بنابراین مدیریت این اختلافات در درجه اول بر عهده والدین است که با یک سری راهکارها قابل انجام می باشد؛ و در درجه دوم، یک مشاور تربیتی و یا مشاور خانواده می تواند راهنمایی های کاربردی را به خانواده ها ارائه دهد.
چطور می توانیم اختلافات خانوادگی را به حداقل برسانیم؟
پدر و مادر برای حل و فصل اختلافات خانوادگی باید ابتدا علت رخ دادن این مشکلات را ریشه یابی کنند و سپس در صدد ارائه راه حل خوب و منطقی باشند؛ زیرا اثرات این اختلافات در بلند مدت، به شدت آسیب زننده خواهد بود! اختلافات در خانواده بر رفتار و تربیت کودکان و نوجوانان اثر منفی می گذارند و گاهی منجر به رفتارهای پرخطر در کودکان خواهند شد! کودکان و نوجوانانی که در خانواده هایی با حجم زیادی از اختلافات رشد می کنند، اغلب ویژگی های فردی ناسالم بروز می دهند، در روابط بین فردی مشکل دارند و عملکرد تحصیلی آنها چندان مطلوب نیست!
مهارت حل مسئله یکی از بهترین ابزارها برای حل سریع و مؤثر اختلافات و مشکلات در خانواده ها است. اگر والدین این مهارت را در خود پرورش داده باشند، خیلی بهتر می توانند از تبدیل شدن یک بحث و مشاجره ساده به اختلافات شدیدتر، جلوگیری کنند؛ و در نتیجه، محیطی پایدار و قابل اعتماد و امن برای فرزندان خود فرآهم می آورند.
اصلی ترین دلایل بروز اختلافات خانوادگی چیست؟
- مشکلات مالی
- شکست در برقراری ارتباط محبت آمیز، سازنده و صمیمانه بین اعضای خانواده (عدم توانایی بیان نیازها، خواسته ها و بروز احساسات و …)
- بروز سوء تفاهم ها در مسائل مختلف
- مشکلات در سبک فرزندپروری
- قوانین بسیار سخت گیرانه در خانه
- سهل گیری یکی از والدین در تربیت فرزندان
- داشتن دیدگاه ها و نظریات مختلف درباره موضوعات
- اختلافات بین فرزندان (خواهرها و برادرها با هم)
مهم ترین اثرات اختلافات خانوادگی بر کودکان و نوجوانان
اثرات و آسیب های اختلافات خانوادگی در طولانی مدت، نگران کننده است و در درجه اول در فرزندان بروز پیدا می کند. اختلافات خانوادگی می توانند تمرکز و موفقیت دانش آموزان را تحت تأثیر قرار دهند و کم کم به وضعیتی غیر قابل کنترل مبدل شوند!
دانش آموزانی که در خانواده هایی با اختلافات و مشاجره های زیاد بزرگ می شوند، از بسیاری جهات با مشکلاتی روبرو هستند؛ این بچه ها توانایی حل مسائل و مشکلات ساده را ندارند، نمی توانند با سایرین ارتباط برقرار کنند، افت تحصیلی خواهند داشت، پرخاشگر و گوشه گیر هستند، ممکن است برخی رفتارهای پرخطر را بروز دهند، به دیگران اعتماد نمی کنند و چیزی طول نمی کند که به افرادی افسرده و پراضطراب تبدیل می شوند!
مهم ترین اختلافات در خانواده های نسل امروزی ناشی از تفاوت سن زیاد بین والدین و فرزندان است. سلیقه ها و ارزش ها و هنجارهای اخلاقی و اجتماعی از نظر والدین میانسال و نوجوانان نسل امروز، بسیار با هم فاصله دارند و همین عامل می تواند زمینه ساز بروز بسیاری از اختلافات خانوادگی و مشاجره ها شود. چیزی که اینجا اهمیت دارد، پیدا کردن بهترین راه حل برای توقف درگیری ها، جر و بحث ها و حل اختلافات است.
اثرات منفی اختلافات خانوادگی بر تمرکز و موفقیت دانش آموزان
فرزندان در خانواده، اولین کسانی هستند که به شدت تحت تأثیر اختلافات خانوادگی قرار می گیرند؛ این دسته از مشکلات برای کودکان و نوجوانان در خانواده هایی با این سبک زندگی اغلب پیش می آیند:
- استرس و اضطراب زیاد
- بی خوابی شبانه؛ شب ادراری در کودکان
- کاهش اعتماد به نفس
- افسردگی و گوشه گیری
- افت عملکرد تحصیلی؛ عدم تمایل به مشارکت در فعالیت های کلاسی
- کاهش یادگیری دروس
- کاهش تمرکز و توجه در کلاس درس
- بروز بی انگیزگی و میل به مدرسه و آموزش
- دور شدن از گروه دوستان؛ کاهش روابط بین فردی
- احساس بی ارزش بودن
- بروز رفتارهای ناهنجار، مانند دروغ گویی یا خیال بافی
- خود کم بینی
- عدم توانایی در مدیریت احساسات و رفتار
بهترین راه های حل اختلافات خانوادگی
- تعریف و تعیین حد و مرزها برای بیان محترمانه عقاید و نظریات
- توضیح شفاف و کامل هر مسئله برای جلوگیری از بروز سوء تفاهم ها
- کسب مهارت خودآگاهی
- استفاده از زبان بدن در صحبت بین اعضای خانواده
- گفتگو و بحث در یک فضای آرامش بخش
- احترام به عقاید و نظرات، شناسایی افکار و احساسات اعضای خانواده
- یادگیری کنترل احساسات و عواطف و رفتارها
- تقویت همدلی بین اعضای خانواده
- آرام صحبت کردن و خوب گوش دادن
- به اشتراک گذاشتن تجربیات و نظریات راجع به هر موضوع
- کمک گرفتن از بهترین مشاور خانواده
جمع بندی
تأثیر اختلافات خانوادگی بر تمرکز، توجه، موفقیت و سلامت روانی دانش آموزان بسیار بااهمیت و پررنگ است! هر گونه بحث و مشاجره در خانواده در درجه اول می تواند بر روحیه فرزندان اثر بگذارد و در مرتبه بعدی، سلامت روانی والدین را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. تنش ها، دعوا و پرخاشگری، آسیب های روحی به کودکان و نوجوانان وارد می کنند، و عملکرد تحصیلی و موفقیت آنها را به خطر می اندازد؛ بنابراین مدیریت اختلافات به طور مؤثر، بر عهده والدین است. در این مسیر، مشاوره با یک کارشناسان خانواده می تواند کمک کننده باشد.
در مجموعه مدارس علوی تبریز، رویکردهای آموزشی و تربیتی در راستای یکدیگر مورد توجه قرار دارند تا هم ارتباط و پیوندی عمیق بین خانه و مدرسه برقرار سازد و هم بتواند زمینه را برای موفقیت و رشد شخصیتی دانش آموزان ایجاد کند. والدین عزیز می توانند برای ثبت نام فرزندان خود در این مدارس، با کارشناسان آموزشی تماس حاصل نمایند.
