واحد آموزش مدل یادگیری بلوک یا الگوی بلوک در واقع یک طبقه بندی در حوزه آموزش و یادگیری است که سطوح مختلف هوش از جمله تفکر، یادگیری و درک را تعریف می کند. بسیاری از مدارس مدرن و مؤسسات آموزشی برای بهبود برنامه درسی خود، ارزیابی ها و روش های تدریس، از مدل طبقه بندی بلوم کمک می گیرند. این الگوی آموزشی در واقع همه جوانب فرآیند یاددهی – یادگیری را برای همه دانش آموزان در بر می گیرد.
تاکسونومی بلوم (Bloom’s Taxonomy)، یا مدل یادگیری بلوم، که در ابتدا در سال ۱۹۵۶ معرفی شد، مفهومی بود که توسط بنجامین بلوم (Benjamin Bloom)، به همراه ادوارد فورست (Edward Furst)، مکس انگلهارت (Max Englehart)، دیوید کراتول (David Krathwohl) و والتر هیل (Walter Hill) معرفی شد. مفهوم بلوم یا بهتر است بگوییم مدل آموزشی بلوم، سطوح تحصیلی و همچنین مهارت هایی را معلم برای آموزش نیاز دارد، طبقه بندی کرده است.
طبق یک تعریف ساده:
“ مدل بلوم، یک طبقه بندی است که سطوح مختلف هوش از جمله تفکر، یادگیری و درک را تعریف می کند. مؤسسات از طبقه بندی بلوم برای بهبود برنامه درسی، ارزیابی ها و روش های تدریس استفاده می کنند.”
مدل یادگیری بلوم یک مدل آموزشی محبوب و پرطرفدار است. زمان های گذشته که بچه ها در مدارس قدیمی درس می خواندند، خبری از تکنولوژی آموزشی و ابزارهای فناورانه نبود. آموزش ها تماماً به گونه ای بود که دانش آموزان باید به طور مادام العمر، فقط یادگیرنده باشند و ارزش ها و مهارت ها در آنها صرفاً القا می شود.
سیستم آموزشی سنتی در حقیقت بر خلاف سیستم آموزشی مدرن امروزی بود. طبقه بندی بلوم به کمک آموزش و یادگیری آمد و این صنعت را بسیار متحول کرد. ساختار مدرن امروزی که در مدارس شاهد هستیم بر اساس مدل بلوم طراحی شده است و بیشتری اثربخشی را دارد.
الگوی یادگیری بلوم، حوزه های مختلفی را در بر می گیرد که در ادامه به آنها می پردازیم.
حوزه های مختلف الگوی یادگیری بلوم چیست؟
۱- حوزه شناختی
در حوزه شناختی طبقه بندی بلوم، تمرکز عمدتاً بر توسعه دانش و مهارت های فکری قرار دارد. با توجه به پیچیدگی این حوزه، شش زیرمجموعه برای حوزه شناختی مطرح شده است؛ به صورت زیر می باشند:
- حوزه دانش: به کسب دانش درباره حقایق و مفاهیم اصلی تکیه دارد.
- حوزه درک مطلب: به درک و فهم تمامی شواهد و حقایق جمع آوری شده در مرحله دانش، تکیه دارد.
- حوزه کاربرد: این حوزه به کاربرد دانش و مفاهم به بهترین شیوه ممکن اشاره دارد.
- حوزه تجزیه و تحلیل: این بخش به تحلیل اطلاعات، نتیجه گیری و درک روابط بین اجزای مختلف یک برنامه اشاره دارد.
- حوزه ارزیابی: این بخش بر روی قضاوت بر اساس داده ها و نتیجه گیری در مورد اطلاعات ارائه شده استوار است.
- خلق نتایج: این بخش مبتنی بر ایجاد نتایج جدید، بر اساس برنامه ریزی و طراحی یک کاربرد واقعی شکل می گیرد.
۲-حوزه عاطفی
در مدل یادگیری بلوم، حوزه عاطفی نیز وجود دارد که مبتنی بر عواطف و احساسات مرتبط با موضوعات است. ایده پردازی، خلق شخصیت ها و … در این دسته قرار می گیرند. حوزه عاطفی بلوم نیز دارای زیرشاخه هایی است:
- پذیرش
- واکنشگری
- ارزش
- سازماندهی
۳-حوزه روانی – حرکتی
سومین حوزه مهم در طبقه بندی بلوم، به حوزه روانی – حرکتی شهرت دارد. در این حوزه، تمرکز بر روی هماهنگی حرکت اندام های حسی و حرکتی بدن فرد است. برای کسب مهارت های هماهنگی مغز و اندام ها، دانش آموزان باید تمرین های زیادی انجام دهند و تلاش کنند. به طور مثال، نواختن پیانو، دست ورزی یا ساخت کاردستی نمونه هایی از حوزه روانی – حرکتی در مدل بلوم هستند.
مزایا و نحوه اثرگذاری مدل بلوم در یادگیری دانش آموزان
دانش آموزان بر اساس مدل یادگیری بلوم قادر هستند که:
- معانی کلمات را بهتر بیابند و درک کنند.
- عبارت ها و پاراگراف ها را مرور کرده و مفهوم آن را بیان کنند.
- یک متن را بخوانند، خلاصه نویسی کرده و نکات مهم را فهرست بندی کنند.
- جزئیات بیشتری از یک متن به خاطر بسپارند.
- شعرها را بهتر حفظ می کنند.
- با لحن های نوشتاری و گفتاری مختلف آشنا می شوند.
- ارزشیابی های مختلف را پشت سر می گذارند.
- دانش خود را برای حل مسئله به کار می گیرند.
- داده ها را تجزیه و تحلیل می کنند.
- چالش ها را بهتر ارزیابی می کنند و بهترین راه حل را ارائه می دهند.
- ارتباط بهتری با سایر همسالان خود دارند.
- روحیه کار گروهی در کلاس درس در آنها بهبود می یابد.
۶ سطح اصلی در مدل یادگیری بلوم چیست؟
- به خاطر سپردن
- درک مطلب
- به کار بردن آموزش ها در زندگی
- تجزیه و تحلیل اطلاعات
- آنالیز و نتیجه گیری
- ارزشیابی
چرا معلمان باید از مدل یادگیری بلوم تبعیت کنند؟
سطوح مختلف در الگوی یادگیری بلوم می تواند به دانش آموزان کمک کند تا همه مطالب ارائه شده در کلاس درس را به خوبی به خاطر بسپارند و آن را در مواقع مورد نیاز به کار ببرند. درک مطلب و ارزیابی دانش آموزان طبق این مدل یادگیری، روز به روز، بهتر می شود. پس این روند به معلمان کلاس درس کمک می کند تا به تدریج، روش های تدریس خود را با اهداف آموزشی، تطبیق بدهند.
بر اساس طبقه بندی بلوم، تدریس هر درس برای معلمان، ساده تر می شود و در نتیجه آن، ارزشیابی دانش آموزان نیز رضایت بخش خواهد بود. مدل بلوم، نگاهی همه جانبه به انواع دانش آموزان با توانایی مختلف است تا روند یاددهی – یادگیری را پشت سر بگذارند.
طبقه بندی بلوم به دانش آموزان کمک می کند تا توانایی های مغز خود را بهبود ببخشند. با ایجاد مهارت های شناختی دانش آموزان در سطح پایین تر، مهارت تفکر و تمرکز آنها به تدریج، قوی تر می شود. این روند به دانش آموزان کمک می کند تا مهارت های حل مسئله، مهارت های تفکر انتقادی و غیره را در خودشان توسعه دهند.
طبقه بندی بلوم، به دستیابی معلمان به نتایج بهتر، و نظارت و بهبود پیشرفت های کلی کلاس درس کمک می کند. معلمان بر اساس این مدل یادگیری قادر خواهند بود که مراحل تدریس خود را کنترل کنند و آن را بر اساس توانایی های دانش آموزان در سطوح مختلف یادگیری تنظیم نمایند. برنامه ریزی درسی نیز بر مبنای همین طبقه بندی به سادگی میسر است.
معلمان در کلاس درس خود می توانند این الگوی یادگیری بلوم را به کار ببرند و اهداف تدریس خود را محقق نمایند. معلمان می توانند پیچیدگی سوالات درسی خود را تغییر بدهند تا همه دانش آموزان قادر باشند به آنها پاسخ بدهند. این مدل آموزشی، بهترین شیوه برای توسعه تفکر نقادانه و تفکر خلاقانه در دانش آموزان است.
جمع بندی
مدل یادگیری بلوم در واقع یک برنامه کاربردی در حوزه آموزش، یاددهی – یادگیری برای تمام دانش آموزان است. این را می توانیم روشی برای آموزش مؤثر به دانش آموزان در هر مقطع تحصیلی معرفی کنیم. سطوح مختلف احساسی، روانی – حرکتی و مهارتی در این الگوی آموزشی گنجانده شده است.
طبقه بندی بلوم به معلمان کلاس درس در تمامی مقاطع تحصیلی کمک می کند تا اهداف و روش های تدریس خود را بر اساس توانایی های دانش آموزان، تعیین و تنظیم نمایند. بلوم، بهترین راه برای کمک به رشد و ارتقای مهارت های دانش آموزان در دراز مدت است.
