واحد آموزش “ایثار” یا “فداکاری” در مقابل “نفع شخصی”! اینها واژه هایی آشنا هستند اما هر کدام جایگاه متفاوتی در میان افراد جامعه دارند. همه ما کسانی را می شناسیم که بسیار فداکار و مهربان هستند؛ در مقابل، با افرادی نیز برخورد داشته ایم که بسیار خودخواه بوده و جز منفعت خودشان به هیچ چیز دیگری فکر نمی کنند! به راستی کدام یک از این ویژگی های اخلاقی و رفتاری، بهتر است و ما را به موفقیت می رساند؟!
در دنیای امروز، داستان هایی از موفقیت ها و شکست ها را می خوانیم و می شنویم؛ برخی از آنها الگوهای منحصر به فرد از فداکاری و ایثار هستند. افرادی که اهداف بزرگ در ذهن دارند برای رسیدن به آنچه که می خواهند، از توانایی های خود به نحوه مطلوب استفاده می کنند. برخی افراد، دارای روح بزرگی هستند و منفعت دیگران را به منفعت خودشان ترجیح می دهند؛ این افراد، الگوی ایثار و فداکاری هستند؛ دقیقاً همان چیزی که در شهدای عزیز کشور دیده ایم!
نقطه مقابل خصلت ایثار، خودخواهی یا منفعت شخصی قرار دارد. بسیاری از افراد به تناسب تربیت خانوادگی یا مسائل ژنتیکی، فقط به نفع خودشان فکر می کنند و سعی دارند از هر وسیله ای یا فرصتی برای رسیدن به هدف هایشان بهره ببرند؛ حالا به هر قیمتی که باشد برایشان مهم نیست!!
نکته اصلی اینجاست که ایثار بهتر است یا نفع شخصی؟ کدام یک ما را به موفقیت در کسب و کار و زندگی می رسانند؟ آیا اگر ایثار و از خود گذشتگی داشته باشیم، ضرر می کنیم؟ آیا با خودخواهی، فرصت های خوب را از دست می دهیم؟….
بیایید در این باره کمی بیشتر با هم صحبت کنیم…..
اگر در خانواده ای بزرگ و تربیت شده اید که ایثار و فداکاری جزو ارزش های زندگی بوده است، بدانید که دارای یکی از بزرگ ترین فضیلت های اخلاقی هستید! اما گاهی این سوال در ذهن برخی از این افراد ایجاد می شود که آیا فداکاری باید بی حد و مرز باشد؟ یا اینکه می توانیم برای ایثار کردن، محدودیت هایی قائل باشیم؟
کارشناسان سلامت روان و بسیاری از روانشناسان عقیده دارند ایثار و فداکاری زمانی ارزشمند است که آسیبی به سلامت روانی و جسمی فرد وارد نکند و اطرافیان را به خطر نیندازد. پس می بینید که حتی برای این ویژگی مثبت شخصیتی نیز حد و مرزهایی وجود دارد. اگر قرار باشد با ایثار کردن، اولویت های موفقیت زندگی شما به خطر بیوفتد، این کار، هیچ ارزشی ندارد. و بلکه می تواند آسیب زننده نیز باشد.
به طور کلی، ایثار را به دو دسته ایثار سالم و ایثار افراطی می توان دسته بندی کرد. در فداکاری سالم، فرد برای رسیدن به یک جایگاه بهتر، از همه اهداف و خواسته ها و علاقه مندی های خود می گذرد؛ درست مانند شهدای عزیز. در ایثار افراطی، فرد، بیش از آنکه به خودش، خواسته ها یا سلامتی اش اهمیت بدهد، به نظر و خواسته های اطرافیان خود فکر می کند! این نوع فداکاری، بسیار نادرست و مشکل آفرین است.
چاره کار، ساده است! اگر از این ویژگی خوشتان می آید و می خواهید آن را در زندگی فردی و کاری خود پیاده کنید، بهتر است حد و مرزهایی را برای ایثار کردن معین کنید. بیش از حد نباید از خودگذشتگی داشته باشید. در زمان و مکان درست، فداکاری کنید. با این روش، هم حس خوبی خواهید داشت و هم برای خودتان مشکل و دردسر ایجاد نمی کنید.
آیا نفع شخصی یا خودخواهی واقعاً بد است؟
بارها در کتاب های درسی و آموزشی به ما یاد داده اند که خودخواهی یکی از خصلت های بد فردی است! اما آیا امروز نیز می توانیم به طور صد در صد این موضوع را تأیید کنیم؟
جالب است بدانید که در دنیای پر رقابت و پر از چالش قرن حاضر، شاید بد نباشد که در برخی از موقعیت ها کمی خودخواه باشیم و به منفعت خودمان فکر کنیم. وقتی قرار است با ایثار کردن، همه چیز را از دست بدهید و خودتان آسیب ببینید، بهتر است کمی خودخواه باشید. اما این خودخواهی نباید آنقدر شدید باشد که به دیگران آسیب بزند، یا کینه ای در دل شما ایجاد کند یا باعث شود که خشمگین و عصبانی شوید یا سلامت روان تان به خطر بیوفتد.
موقعیت هایی که بهتر است خودخواه باشید!
- اگر با ایثار کردن، رابطه عاطفی شما در خانواده به خطر می افتد، کمی خودخواهی کنید و به فکر نگه داشتن سلامت خانواده بیاندیشید!
- در مقابل آزار جسمی، پرخاشگری یا کتک کاری ها هرگز ایثار و فداکاری نکنید.
- به خاطر اینکه فردی عاشق شما شود، از علاقه و احساسات و خواسته های طبیعی خود چشم پوشی نکنید! کمی خودخواه باشید.
- اگر همسرتان یا دوستتان یا شریک کاری تان نسبت به مسائلی بی تفاوت است، لازم نیست همه مسئولیت های را به دوش بکشید و فداکاری کنید. هر کسی وظیفه ای دارد که باید آن را انجام دهد. مسئولیت های دیگران را قبول نکنید.
- در مقابل سوء استفاده های مالی همکاران یا حتی همسر خود، فداکاری نکنید. نباید همه سرمایه خود را برای یک ایثار افراطی غیر عقلانی از دست بدهید.
- در مقابل دروغ های آسیب زا، ساکت نمانید. فکر نکنید اگر فداکاری کنید به شما پاداش می دهند؛ در حالی که این دروغ به سلامت شما آسیب می زند!
ایثار و نفع شخصی؛ یک دو راهی سخت!
این را قبول داریم که گاهی تصمیم گیری بین دو انتخاب یا دو وضعیت می تواند بسیار دشوار باشد! اینکه ما ایثار داشته باشیم یا کمی خودخواهی کنیم، مسئله ای است که کاملاً به شرایط موجود بستگی دارد. گاهی باید تا بی نهایت ها فداکاری کرد و گاهی نیز فقط باید خودخواه بود. وقتی با فردی روبرو می شوید که هدفی جز آسیب زدن به شما را ندارد، بی حساب از وضعیت مالی شما سوء استفاده می کنید و …، باید در برابر این آدم، خودخواه بود.
زمانی فداکاری و ایثار، ارزشمند است که بتواند شما را به جایگاه های والاتری برساند. خیر و خوبی رساندن به دیگران، جزئی از زندگی اجتماعی است اما بهتر است در این کار هم حد و مرزهایی را داشته باشید.
جمع بندی
ایثار و منفعت شخصی، دو ویژگی فردی هستند. برای هر دو باید محدودیت هایی را قائل بود. فداکاری و خودخواهی افراطی، هر دو آسیب زننده هستند. در مواردی باید به منفعت شخصی فکر کرد و در برخی موارد نیز باید ایثار کرد. تصمیم گیری برای هر وضعیت، به عوامل مختلفی بستگی دارد. اگر تجربه کافی را در مسائل اجتماعی و روزمرگی داشته باشید، این کار برایتان راحت خواهد بود.
