واحد آموزش سنین نوجوانی با تغییرات جسمی عاطفی و هورمونی زیادی همراه است. این دوره باعث می‌شود نوجوانان، بیشتر مستعد مشکلات رفتاری شوند. سرکش بودن، لجبازی و سرسختی، از جمله این موارد هستند که اهمیت زیادی هم دارند. لجباز و سرکش بودن نوجوانان، یک مشکل بزرگ برای خانواده‌های امروزی محسوب می‌شود. والدین باید بدانند که چطور به فرزندان خود کمک کنند دوره نوجوانی را به سلامت پشت سر بگذارند. راهکارهای کاربردی برخورد درست با نوجوانان لجباز، پیچ و خم‌های مسیر را به والدین می‌آموزند. پدرها و مادرها باید ابتدا آرامش خود را حفظ کنند و با خونسردی کامل با نوجوان خود در تعامل باشند. هرگونه واکنش عجولانه و سختگیرانه از سوی والدین منجر به از دست دادن کنترل اوضاع می‌شود و فقط شرایط را بدتر می‌کند. این مطلب به بررسی دقیق‌تر رفتارهای مناسب با نوجوانان سرسخت و لجباز می‌پردازد.
همه نوجوانان، هم دخترها و هم پسرها، در دوره نوجوانی دچار تغییرات جسمی، عاطفی و هورمونی متعدد می‌شوند. این شرایط می‌تواند مشکلات رفتاری از جمله لجبازی، سرکشی و حس مستقل شدن را به وجود بیاورد. والدین در این شرایط باید آرامش خود را حفظ کنند و در حالی که سعی در بهبود اوضاع دارند، می‌توانند همراه و همدل نوجوان خود باشند. در این مسیر، انتقاد کردن از نوجوانان لجباز جز اینکه شرایط را سخت‌تر و بدتر کند، نتیجه‌ای به همراه ندارد!
درک نوجوانان به عنوان یک فرد باعث می‌شود آنها بفهمند والدینشان برای احساسی که دارند، ارزش قائل هستند و به آنها اهمیت می‌دهند. سال‌های نوجوانی، دوره دریافت توجه و تقدیر است؛ پس والدین برای به دست گرفتن اوضاع می‌توانند از همین نیاز برای حمایت از نوجوان خود بهره ببرند.
سال‌های نوجوانی، مرحله‌ای حساس و دگرگون کننده است. نوجوانان دختر و پسر با تغییرات قابل توجه در جسم و روان خود روبرو می‌شوند که گاهی برایشان غیر قابل درک است. پذیرفتن این تغییرات به زمان نیاز دارد. تنها والدین هستند که در این مسیر باید از نوجوان خود حمایت کنند.
در کنار همه این اتفاقات، رفتارهای مشکل ساز از جمله لجبازی، پرخاشگری، سرکش بودن، دمدمی مزاج بودن، واکنش شدید، تحریک پذیری، گفتار ناشایست و بی‌احترامی، امور اجتناب ناپذیر دوره نوجوانی هستند.
همه والدین با چالش‌های نوجوانان خود روبرو می‌شوند، پس بهتر است آگاهی کامل از شرایط این دوره داشته باشند. در ادامه به چند پیشنهاد موثر و عملی اشاره می‌کنیم که طرز رفتار خوب با نوجوانان سرکش و لجباز را نشان می‌دهند.
۱- بپذیرید نوجوان شما یک فرد مستقل است!
یک تصور غلط در مورد دوران نوجوانی این است که والدین فکر می‌کنند هر نوجوان به شیوه خاص رفتار می‌کند! شاید در برخی موارد نادر اینطور باشد، اما اینکه تصور شود همه نوجوانان مانند هم هستند، منصفانه نیست!
به عنوان اولین راهکار در برخورد با نوجوانان لجباز و سرکش، توصیه می‌کنیم فرزند نوجوان خود را درک کنید. او یک فرد مستقل است، ویژگی‌های خاص و منحصر به فرد خود را دارد، خواسته‌ها و نیازهایش متفاوت است، پس به عنوان والدین با تجربه سعی کنید او را کاوش کنید و بفهمید چرا این گونه رفتار می‌کند.
لجبازی نوجوان می‌تواند نوعی واکنش به محیط اطرافش باشد، یا صرفاً یک رفتار خاص دوره نوجوانی که اقتضای این سال‌ها است. به نوجوان خود نشان دهید که به هویت و شخصیت او احترام می‌گذارید، او را مدیریت و کنترل نمی‌کنید، حامی او هستید، و برای احساساتش ارزش قائلید. حس اعتماد به نفس را در نوجوان خود تقویت کنید.
۲- نوجوان خود را عمیقاً درک کنید!
اکثر والدین فکر می‌کنند نوجوان خود را می‌شناسند اما عده بسیار کمی از خانواده‌ها حقیقتاً فرزند نوجوان خود را درک می‌کنند! این یک موضوع بزرگ در جامعه است. والدین باید بدانند که نوجوانشان به چه غذاهایی علاقه‌مند است، دوستان صمیمی او چه کسانی هستند، به چه کتاب‌هایی علاقه دارد، سرگرمی‌های او چیست، عملکرد تحصیلی او چگونه است، دوست دارد در آینده چه شغلی داشته باشد، در مورد زندگی و آینده چطور فکر می‌کند، و نظایر این‌ها!
همه والدین باید از خود بپرسند که چقدر نوجوان خود و دنیای او را را می‌شناسند. بهترین کار این است که ارتباط عمیق‌تر و صمیمانه‌تری با فرزندشان برقرار کنند. صحبت کردن در درجه اول، راهگشای خیلی از مشکلات است.
برای اینکه به نوجوانتان نشان دهید چقدر او را درک می‌کنید، با او وارد گفتگو شوید؛ درباره ارزش‌ها، احساسات، نحوه نگاه به زندگی و دنیای اطراف، مشکلات عاطفی و جسمی و مسائل مهم صحبت کنید. نوجوانان هر لحظه در حال تکامل هستند، پس اینکه بدانند والدینشان همیشه حامی و پشتیبان آنها هستند، نوعی دلگرمی و اعتماد به نفس به وجود می‌آورد. رمز موفقیت والدین در مسیر رفتار با نوجوانان سرکش و لجباز، صبور بودن، همدلی و درک متقابل است.
۳- بحث و مجادله را کنترل کنید!
یکی از مواردی که باعث لجبازی و سرکشی نوجوانان می‌شود، اختلاف نظرهایی است که بین والدین و نوجوان به وجود می‌آید. در این شرایط، والدین باید با صبر و حوصله اوضاع را مدیریت کنند.
نوجوانان به حریم خصوصی خود اهمیت زیادی می‌دهند، پس والدین با درک متقابل باید به این موضوع احترام بگذارند. وجود اختلاف نظر بین والدین و نوجوانان، مشکل ساز است، اما با مدیریت صحیح می‌توان اوضاع را تحت کنترل قرار داد.
بحث و مشاجره درباره نحوه لباس پوشیدن، طرز صحبت کردن، رفتارها و هنجارها، گاهی آنقدر بین والدین و نوجوانان دید می‌شود که چالش‌های بزرگ‌تری را ایجاد می‌کند! در این شرایط، نوجوانان، عصبانی، سرکش و پرخاشگر می‌شوند و در برخی موارد دست به انتقام جویی و نقض قوانین خانه می‌زنند!
برای کنترل بهتر بحث و مجادله و اختلاف نظر بین والدین و نوجوانان، بهترین راهکار این است که پدر و مادرها رفتار بسیار سختگیرانه و کنترل کننده را در مورد نوجوان خود حذف کنند. اینکه بیش از حد نسبت به نظم و انضباط نوجوان خود وسواس به خرج می‌دهید، شرایط روحی او را به هم می‌زند.
مطمئن شوید که دلایل ناعادلانه و غیر منطقی در مورد یک مشکل یا چالش ندارید؛ موضوعات را اولویت‌بندی کنید، و سپس درباره‌اش با نوجوان خود به آرامی صحبت کنید. به خاطر داشته باشید بسیاری از رفتارهای دوره نوجوانی گذرا هستند.
۴- از دید نوجوانان به مسائل نگاه کنید!
یکی از مهمترین کارهایی که هر والدین برای درک نوجوان خود و برخورد درست با سرکشی و لجبازی او می‌تواند انجام دهد، این است که از دیدگاه نوجوانان به مسائل نگاه کنند.
والدین گاهی طرز لباس پوشیدن نوجوان خود را نمی‌پسندند، یا به رفتارهای نادرست آنها خرده می‌گیرند؛ در صورتی که اگر از دیدگاه یک نوجوان به این موارد نگاه کنند، خیلی ساده‌تر به نظر می‌رسد. این طرز نگرش باعث مدیریت و کاهش هرگونه بحث و اختلاف نظر بین والدین و نوجوانان خواهد شد.
والدین باید بدون ایجاد حس نگرانی و استرس در نوجوان خود، به حرف‌هایش گوش دهند. بهترین کار این است که نقاط مشترک از نظر دیدگاه و طرز تفکر خودتان و او را پیدا کنید. وقتی درباره یک موضوع به خصوص با نوجوان خود صحبت می‌کنید، انتظار این را داشته باشید که با شما مخالفت کند؛ این یک امر اجتناب ناپذیر است. با آمادگی ذهنی، بهتر می‌توانید بر روی رفتارتان کنترل داشته باشید. به نوجوانتان این اطمینان را بدهید که او را درک می‌کنید و برای نظریات و تفکر او ارزش قائل هستید. در صورت بروز اختلافات بزرگتر سعی کنید گزینه‌های جایگزین و اضافه را معرفی کنید تا تصمیم گیری برای نوجوان راحت‌تر باشد.
۵- از رفتارهای خوب نوجوان قدردانی کنید!
یک اقدام خوب برای برخورد مناسب با نوجوانان لجباز و سرکش، قدردانی از رفتارهای شایسته آنها است. اگرچه نوجوانان، لجباز هستند، اما در بسیاری موارد پیش می‌آید که رفتارهای مثبت نشان می‌دهند و موفقیت‌هایی را به دست می‌آورند. والدین نباید این موارد را نادیده بگیرند.
همیشه باید از خوبی‌های نوجوان قدردانی کرد و برای هر دستاورد مثبت، که البته افتخارآمیز بوده است، یک پاداش در نظر گرفت. این نوع عملکرد والدین به عنوان رفتار سازنده و الگوی مثبت در ذهن نوجوان ثبت می‌شود.
۶- عشق خود را بی قید و شرط به نوجوان تان ابراز کنید!
تحقیقات ثابت کرده که ابراز عشق و علاقه بی‌قید و شرط به فرزندان باعث رشد شخصیتی آنها و توسعه مهارت‌های عاطفی می‌شود. این موضوع در مورد نوجوانان صدق می‌کند.
اگر والدین بدون قرار دادن هیچ شرط یا محدودیتی، عشق و علاقه و محبت خود را به نوجوانشان بروز دهند، این امر باعث می‌شود نوجوان با خودش مهربان باشد، از زندگی احساس رضایت کند و تاثیر مثبت در طرز تفکر او خواهد داشت.
بهتر است والدین حد و مرزهای عشق بی قید و شرط با برخی قوانین و محدودیت‌های زندگی را برای نوجوان خود توضیح دهند تا آنها دچار سوء تفاهم و اشتباه نشوند. ابراز محبت کلامی، اختلافات و چالش‌ها را به حداقل می‌رساند.
مهمترین چالش‌های والدین در برخورد با نوجوانان سرکش و لجباز
کنار آمدن با نوجوانان لجباز و سرسخت، فوق العاده دشوار است. آنها ایده‌ها باورها و طرز تفکر والدین خود را درک نمی‌کنند، پس این شرایط باعث سوء تفاهم، مشاجره و اختلاف می‌شود. برای عملکرد بهتر در این وضعیت، چند نکته مفید مهم را رایتان آورده‌ایم:
- اگر نوجوان شما در برابر قوانینی که معین کرده‌اید مقاومت می‌کند و می‌خواهد آزادی عمل داشته باشد، بهتر است حد و مرزهای ثابتی را تعیین کنیدو در کنار آن به نوجوان اجازه دهید مستقل تصمیم گیری کند. در حل مشکلات با او همکاری کنید.
- اگر نوجوان شمافردی ساکت و گوشه‌گیر باشد، قطعاً درک نیازهای او سخت‌تر خواهد بود. در این شرایط از فعالیت‌های سرگرم کننده کمک بگیرید. با او به پیاده‌روی یا سفر کوتاه یا باشگاه ورزشی بروید و درباره مشکلات احتمالی صحبت کنید. به او اطمینان بدهید که قضاوتش نمی‌کنید یا خشمگین نخواهید شد.
- نوجوانان به دلیل تغییرات هورمونی و استرس زیاد در این سال‌ها، نوسانات خلق و خو غیر قابل پیش بینی را تجربه می‌کنند. بهترین راهکار این است که والدین در صورت مشاهده این چنین رفتارهایی آرام باشند؛ از بحث و مشاجره که تشدید کننده وضعیت موجود است، خودداری نمایند. همچنین مهارت‌های مقابله‌ایمانند تنفس عمیق، نوشتن خاطرات، ورزش کردن یا شنا را به فرزند نوجوان خود آموزش دهند.
- اگر نوجوان تحتفشار گروه همسالان و رفتارهای پرخطر قرار گیرد، والدین باید بدون قضاوت و موضع‌گیری، با نوجوان خود به صورت انتقادی صحبت کنند. نحوه و لحن گفتار والدین باید به این شکل باشد که عواقب رفتارهای پرخطر را در کمال آرامش به نوجوان توضیح دهد و آگاهی در او به وجود بیاورد؛ نه اینکه او را سرزنش یا تنبیه کند. این نوع طرز برخورد، اعتماد به نفس لازم را در نوجوان ایجاد خواهد کرد.
- اگر نوجوانان، انگیزه لازم برای درس خواندن یا زندگی را نداشته باشند یا نسبت به مسئولیت‌ها و کارها یا تکالیف مدرسه بی‌علاقه باشند، وظیفه والدین است که در این باره با او صحبت کنند. یک راهکار خوب این است که مسئولیت‌ها را به وظایف کوچکتر تبدیل کنند تا انجام آنها ساده باشد و زمان کمتری از نوجوانان بگیرد.
- یکی از موقعیت‌هایی که والدین با لجبازی بیشتری از سوی نوجوانان روبرو می‌شوند،استفاده بیش از حد و افراطی از تلفن همراه است. این یک مشکل بزرگ برای هر کودک و نوجوان محسوب می‌شود و فقط به دوره نوجوانی اختصاص ندارد. بهترین راهکار این است که محدودیت‌های زمانی برای استفاده از تلفن همراه یا رایانه تعیین کنید. درباره مزایا و چالش‌های فضای دیجیتال با نوجوان خود صحبت کنید. مانند هر مشکل دیگر، این موضوع نیز از طریق آرامش و صبر، قابل حل است.
اگر نوجوان شما عزت نفس پایینی دارد و هنوز جایگاه هویتی خود را نمی‌شناسد، زمینه ساز مشکلات رفتاری عجولانه، لجبازی و سرکشی است. در این مسیر، والدین باید تفکر مثبت را از طریق تقویت نقاط قوت نوجوان در او ایجاد کنند. فراهم کردن محیط حمایتی و امن در خانه یک راهکار کاربردی است. این شرایط، احساس ارزشمند بودن در نوجوان به وجود می‌آورد. در این چنین وضعیتی قطعاً نوجوانان بهتر می‌توانند با چالش‌ها روبرو شوند. والدین هم باید به آنها یاد بدهند چطور از خودشان دفاع کنند.
جمع‌بندی
سال‌های نوجوانی، چالش برانگیزترین سن برای هر فرد است. زندگی یک نوجوان تحت تاثیر تغییرات روانی، فیزیولوژیکی و اجتماعی قرار می‌گیرد. دوره نوجوانی در دخترها و پسرها دارای یک سری نقاط مشترک و برخی تفاوت‌ها است. همه والدین وظیفه دارند در کمال آرامش و با صبر و حوصله، نوجوان خود را درک کنند. فراهم کردن محیط حمایتی و امن در خانه، گفتگو و صحبت بدون قضاوت با نوجوانان، ارزش و احترام به خواسته‌ها و تصمیمات آنها، از جمله اقدامات مهم در جلوگیری از رفتارهای لجبازی و سرکشانه است.
عدم رسیدگی به لجبازی و سرکشی در نوجوانان و سهل انگاری والدین می تواند مشکلات بزرگ‌تری را در روابط بین فردی نوجوان در بزرگسالی به وجود بیاورد. هچنین مانع از توسعه مهارت‌های ضروری آنها می‌شود؛ از جمله سازگاری، سازش، ارتباط موثر، همدلی، استقلال، نگرش مثبت، انگیزه.
روبرو شدن با نوجوانان لجباز سختی‌های خاص خودش را دارد، اما والدین و مربیان مدارس در کنار هم می‌توانند به نوجوان کمک کنند از این مرحله با موفقیت عبور نمایند.
گروه آموزشی سیمناد (علوی تبریز)، آماده ارائه همه خدمات آموزشی و پرورشی به دانش آموزان عزیز در مقاطع مختلف تحصیلی است. در کنار کلاس‌های درس مجهز، خدمات مشاوره درسی، مشاوره روانشناسی نوجوان، مشاوره فعالیت‌های فوق برنامه مخصوص نوجوانان ارائه می‌شود. مدارس سیمناد بر مبنای تکنولوژی مدرن آموزشی فعالیت می‌کنند، پس محیط امن و حمایتی برای موفقیت فرزندان شما هستند.
