واحد آموزش استقلال داشتن کودکان به معنای توانایی آنها برای انجام وظایف و عهده دار شدن مسئولیت های مختلف با توجه به سن شان است. والدین می دانند که روزی فرا می رسد که فرزندشان باید مستقل گردد و زندگی خود را بسازد، پس اینکه آموزش های مستقل بودن و مسئولیت پذیری را از سنین خردسالی به بچه ها یاد بدهند، بسیار اهمیت دارد. پرورش فرزندان مستقل، مزایای زیادی را برایشان فرآهم می سازد که بخش بزرگی از آن به زندگی آینده آنها مربوط می شود. هر چه والدین زودتر، آموزش های مستقل شدن را به فرزندان خود یاد بدهند، خیلی سریع تر نتایج آن را در رشد شخصیتی بچه ها خواهند دید. استقلال داشتن یکی از مهم ترین موضوعات مورد بحث در سبک فرزندپروری است، بنابراین ما در این مطلب به طور کامل و کاربردی درباره اش صحبت می کنیم.
اگر فرزند کوچک در خانه داشته باشید حتماً متوجه شدهاید که همه نوزادان و کودکان خردسال تمایل دارند کارها را خودشان انجام دهند؛ این تمایل، آغاز رسیدن به استقلال است که می تواند اعتماد به نفس، عزت نفس و انگیزه و پشتکار را در بچه ها تقویت کند. این ویژگی های شخصیتی، به فرزندان اجازه میدهد احساس کنند که کنترل زندگی خود را در دست دارند. ایجاد حس اهمیت و تعلق خاطر که هر دو برای ایجاد روابط اجتماعی و مشارکت در فعالیت های مختلف، ضروری هستند، از دیگر مزیت های مستقل بودن کودکان است.
قبل از آنکه به طور مفصل به مسئله استقلال داشتن کودکان در زندگی بپردازیم، مرور کوتاهی بر فواید این آموزش ها در سنین پایین تر خواهیم داشت:
- افزایش خودآگاهی و حساسیت کودکان نسبت به دیگران و تشویق آنها برای کمک کردن به سایرین
- ایجاد انگیزه در کودکان برای ادامه مسیر زندگی و تحصیلات و رسیدن به موفقیت
- ایجاد حس شایستگی و خودمراقبتی؛ برای رویارویی و مقابله با چالشهای مختلف
- تقویت قدرت تصمیم گیری در کودکان و داشتن انتخاب های بهتر
- پرورش ویژگیهای فردی مهم نظیر صبر، تمرکز، همدلی، همکاری و اعتماد به نفس در کودکان برای یادگیری درس های زندگی
- افزایش حس شادی و نشاط در کودکان و رضایتمندی در موفقیت ها و تلاش ها
وقتی استقلال داشتن را به کودکان خردسال خود می آموزیم، آنها درک می کنند که ما برایشان ارزش قائل هستیم و باور داریم که روزی به انسان هایی با ویژگی ها و توانمندی های ارزشمند تبدیل می شوند! افرادی با حس خودباوری، پیشرفت ها و موفقیت های چشمگیر و ذهن قوی، با اعتماد به نفس بالا، که همه اینها برای ادامه مسیر زندگی و کار، ضروری و با اهمیت هستند!
به منظور اینکه والدین بتوانند استقلال داشتن را به فرزندان خود بیاموزند، لازم است یک سری کارها را انجام ندهند و برخی کارها را باید انجام بدهند! درک این موضوع، کار سختی نیست؛ چند راهکار کاربردی در این قسمت توضیح می دهیم که بهتر متوجه این مسئله شوید:
۱- هر کاری را برای کودکان خود انجام ندهید!
نکته بسیار مهمی را در همین ابتدای صحبتمان می خواهیم به والدین عزیز گوشزد کنیم؛ اگرچه ممکن است انجام کارهای مربوط به کودکان تان توسط خودتان آسانتر باشد، اما این نوع عملکرد، هیچ نتیجه مثبتی برای فرزندتان نخواهد داشت! با این روش نمی توانید آموزش های ضروری را برای مستقل شدن به فرزندتان یاد بدهید؛ و فقط او را فردی وابسته بار می آورید که روز به روز، ضعیف تر خواهد شد! در موارد مختلف به کودکان تان اجازه دهید کارهایشان را خودشان انجام دهند، راه و روش را به آنها یاد بدهید و بگویید که اگر نیاز به کمک داشتند می توانند روی شما حساب کنند! دلسوزی افراطی می تواند تربیت کودکان را به وضعیت نامطلوبی بکشاند!
۲- عشق، احترام و صبر؛ هر سه را داشته باشید!
به عنوان والدینی که می خواهند استقلال داشتن را به کودکان خود یاد بدهیند، به خاطر داشته باشید که همیشه حس عشق و احترام را به فرزندتان نشان دهید و صبور باشید. به این ترتیب، اعتماد به نفس کودک افزایش مییابد و در نتیجه، آنها بیشتر تمایل دارند که به تنهایی، کارها را انجام دهند، یا دستورالعمل های شما را دنبال کنند. اگر کودکان متوجه شوند که از آنها حمایت میشود و به خاطر اشتباه کردن، مورد انتقاد و سرزنش قرار نمیگیرند، بیشتر تشویق خواهند شد که کارها را به طور مستقل انجام دهند؛ و چه بسا به تقویت مسئولیت پذیری در کودکان نیز کمک می کند!
۳- مهارتهای زندگی را به کودکان بیاموزید
در گذر روزگار، بالاخره روزی، فرزند شما به یک فرد بزرگسال تبدیل خواهد شد که باید از هر جهت، سالم و عاقل و رشد یافته باشد. وقتی این اتفاق بیوفتد، داشتن مهارتهای ضروری زندگی، که شامل مهارت های آشپزی، مدیریت زمان، مدیریت پول و توانایی پیگیری امور و یا انجام برنامه ریزی کارها است، برای او یک ارزش و توانمندی محسوب می شود. آیا دلتان می خواهد اینچنین فرزندانی را تربیت کنید؟ پس سعی کنیدد مهارت های اساسی را از دوران خردسالی به آنها یاد بدهید؛ که یکی از آنها، مستقل بودن در همه امور است.
۴- مسئولیت های مختلف را به آنها بسپارید!
از آنجایی که همه زیر یک سقف زندگی میکنند و در حال خرابکاری هستند، همه باید مسئول تمیز نگه داشتن خانه باشند. کارهای خانه بدون شک به آموزش مهارتهای ارزشمند زندگی به فرزندتان، ارزش سختکوشی، مسئولیتپذیری و احترام به خود و دیگران کمک میکند.
۵- برای تقویت اعتماد به نفس کودکان، زمینه سازی کنید
یکی از مهم ترین کارهایی که والدین باید در آموزش استقلال داشتن به فرزند خردسال شان انجام دهند این است که به دستاوردها، تلاش ها و موفقیت های او افتخار کنند. به طور مثال، اگر کودک نوپای شما بعد از استفاده از دستشویی، دستهایش را به تنهایی شست، شایسته تحسین است! باور نمی کنید که همین یک قدردانی کوچک تا اندازه می تواند حس غرور و افتخار در او ایجاد کند و نتیجه ای که دارد، تقویت حس اعتماد به نفس است!
۶- محیط مناسب را برای مستقل شدن کودکان ایجاد کنید
اجازه دهید فرزندتان، خودش مسائل را کشف کند. به کارگیری مهارت های ذهنی و تواناییهای خودش، برای حل مشکلات و انجام وظایف، بسیار اهمیت دارد. لازم است برای این موارد، فضای کافی و زمان لازم را به او بدهید. اگر فرزندتان نیاز داشت کمی تنها باشد، برای مدت کوتاهی، رهایش کنید، این کار به او اجازه میدهد تا افکارش را جمع کند، در مورد حرکت بعدیاش فکر کند و برنامه مناسب را طراحی نماید. به او اجازه دهید لباس ها یا مدل تخت خواب را خودش انتخاب کند؛ در انتخاب فعالیت های سرگرمکننده مورد علاقه اش، از رنگآمیزی، کتاب خواندن، نقاشی و ورزش و …، آزاد باشد. همه اینها زمینه ساز مستقل بودن کودکان است.
۷- اجازه دهید کودکان اشتباه کنند!
فرزند شما اشتباه خواهد کرد؛ این اجتنابناپذیر است! همه ما اشتباه میکنیم و باید الگوی خوبی در پذیرش اشتباهاتمان برای کودکان باشیم؛ پس به عنوان والدین، به تواناییهای فرزندان خود، اعتماد داشته باشید؛ حتی اگر اشتباه کنند – که قطعاً اشتباه خواهند کرد – آنها را تشویق کنید که همچنان به تلاش های خود ادامه دهند.
۸- “کودک شاد” پرورش دهید!
وظیفه والدین، پرورش کودکانی سازگار است که بتوانند از عهده مسائل و امور زندگی خود بی بیایند. همزمان با اینکه به کارهای تربیتی و پرورشی کودکان خود اهمیت می دهید، باید به پرورش کودکان شاد نیز توجه ویژه ای داشته باشید! کودک شاد، فردی است که به احتمال قوی، مهارت های خودکنترل گری، خوب صحبت کردن، همدلی، صبور بودن، سازگاری و انعطاف پذیری، تاب آوری و بسیاری از مهارت های فردی مهم دیگر را به خوبی در خود پرورش داده است، بنابراین، وظیفه والدین است که فرزند خود را در سنین خردسالی با این نوع مهارت ها آشنا سازد.
۹- حد و مرزها و انتظارات را تعیین کنید
تعیین حد و مرزها و انتظارات، در حوزه آموزش مستقل بودن کودکان، فرصتهای خوبی را برای آموزش مهارت حل مسئله، روابط اجتماعی پایدار و مسئولیتپذیری ایجاد می کنند. با قوانینی که والدین در امور زندگی و اداره خانه برای کودکان تعیین می کنند، به طور غیر مستقیم، نقش کلیدی در تقویت مسئولیت پذیری و استقلال داشتن کودکان ایفا خواهند کرد.
مهم ترین فواید تربیت کودکان مستقل چیست؟
یکی از اهداف اصلی والدین، پرورش کودکانی مستقل و مسئولیتپذیر است که بتوانند با اعتماد به نفس بالا، از عهده چالشهای زندگی برآیند. تشویق به استقلال داشتن در کودکان خردسال، بخش حیاتی از رشد آنها است؛ یک راهکار قدرتمند برای دستیابی به این اهداف، انجام وظایف روزانه، متناسب با سن کودکان است. در این قسمت به طور خلاصه با اهمیت و فواید استقلال داشتن کودکان آشنا می شوید:
- تقویت خود اتکایی و یادگیری روش های حل مسائل مختلف
- تقویت قدرت تصمیم گیری و انتخاب
- پرورش روحیه روبرو شدن با چالش ها و بحران ها و مشکلات
- رشد عاطفی و شناختی
- افزایش اعتماد به نفس
- تقویت مهارتهای حل مسئله در کودکان
- تعهد، مسئولیتپذیری و پاسخگویی
چند مثال ساده و کاربردی از تربیت کودکان مستقل
۱- کودکان نوپا (۲-۳ سال)
کودکان نوپا در مرحله ای از رشد هستند که برای کشف دنیای اطراف خود، بسیار مشتاق هستند. سپردن برخی وظایف ساده روزانه در این سن، نه تنها به رشد آنها کمک میکند، بلکه باعث میشود احساس کنند که اعضای ارزشمند در خانواده هستند. اگر فرزند ۲ تا ۳ ساله در خانه دارید، می توانید انجام امور زیر را به آنها بسپارید و مطمئن باشید که گام های اولیه در مسیر مستقل شدن کودک تان برداشته اید:
- تمیز کردن اسباب بازی ها: کودک خود را تشویق کنید تا اسباببازیهایش را بعد از بازی، جمع آوری نموده و در سطلها یا سبدهای رنگارنگ قرار دهد.
- جمع کردن لباسها: به آنها یاد بدهید که لباسهای کثیف را در سبد شستشو قرار دهند یا لباسهای تمیز را در کشوهای کم یا میز اتاق خود، مرتب بچینند.
- وظایف ساده هنگام غذا خوردن: به کودکان خردسال خود اجازه دهید تا در چیدن میز غذا به شما کمک کنند؛ یا اینکه با توجه به توانایی ها و سنشان، در تهیه غذاهای ساده، مانند خرد کردن کاهو برای سالاد، از آنها کمک بخواهید.
۲- کودکان پیشدبستانی (۳-۵ سال)
کودکان پیشدبستانی، شور و اشتیاق زیادی برای یادگیری دارند و سپردن وظایف پیچیدهتر به آنها، به تقویت مهارتهای حرکتی، هماهنگی و احساس مسئولیت آنها کمک زیادی میکند. برای سنین مهد کودک و پیش دبستانی می توانید از این امور برای تقویت مستقل شدن کودکان کمک بگیرید:
- مرتب کردن تختخواب: به کودکان در سنین پیش دبستانی یاد بدهید که چگونه ملحفهها و بالشهای تختخواب خود را مرتب کنند. اگرچه این کار، چندان هم بی عیب و نقص انجام نمی شود، اما مرتب کردن تخت توسط کودکان، تبعیت از یک روتین روزانه را برایشان معین می کند و به تدریج یاد می گیرند برخی کارها را خودشان به تنهایی انجام دهند.
- کمک به والدین در مراقبت از خواهر یا برادر کوچک تر: اگر فرزند پیش دبستانی و نوزاد را در خانه دارید، کودک پیشدبستانی خود را در مراقبت و نگهداری از نوزاد خود، مشارکت دهید. این کار می تواند نقش مهمی در تقویت بسیاری از مهارت های فردی در کودک شما ایفا کند و کم کم، مستقل بودن را یاد می گیرد و مسئولیت پذیر بار می آید.
- چیدن میز غذا: چیدن ظروف، بشقابها و دستمال سفره روی میز غذا، مسئولیتهایی که کودکان را با حس خوب، در امور مربوط به غذا خوردن همراه با خانواده، مشارکت می دهد.
۳- کودکان در سن مدرسه (۵ تا ۱۲ سال)
کودکان در سن مدرسه، درک بهتری از تواناییها و مسئولیت پذیری دارند، پس واگذاری وظایف پیچیده تر به آنها کمک می کند تا مهارتهای فردی مهم و حس استقلال را در خود پرورش دهند. این کارها را می توانید به کودکان دبستانی تا ۱۲ سال بسپارید:
- نظافت اتاق شخصی: کودکان را تشویق کنید تا مسئولیت مرتب نگه داشتن اتاق خود را بر عهده بگیرند؛ از گردگیری گرفته تا جاروبرقی و مرتب کردن وسایل شخصی.
- مشارکت در آشپزی: کودکان سن ۵ تا ۱۲ سال را در کارهای ساده آشپزی، مانند درست کردن ساندویچ، تهیه میان وعده یا آماده کردن سالاد سبزیجات، مشارکت دهید. این باعث می شود که همکاری و مسئولیت پذیری را یاد بگیرند و کم کم مستقل عمل کنند.
- برنامه ریزی برای انجام تکالیف: به کودکان دبستانی بیاموزید که چطور می توانند برای انجام تکالیف خود، به طور مستقل برنامه ریزی نمایند. مهارت مدیریت زمان و برنامه ریزی درسی را به آنها یاد بدهید و سپس اجازه دهید تا به تنهایی، کنترل امور را به دست بگیرند.
جمع بندی
استقلال داشتن کودکان، به معنای پرورش بسیاری از مهارت های ضروری زندگی در آنها و کمک به رشد شخصیتی آنها است. والدین از طریق برخی از کارها می توانند فرزندان خود را در امور مختلف، مشارکت دهند و به این روش، کمک کنند تا افرادی مستقل بار بیایند.
واگذاری وظایف روزانه به کودکان، متناسب با سن آنها، نه تنها حس مسئولیتپذیری را به وجود می آورد، بلکه مهارتهای اساسی را نیز در آنها پرورش میدهد. همه آموزش ها برای کودکان خردسال تا سنین ۱۲ تا ۱۳ سالگی، در دسترس هستند. والدین در این مسیر، نقش حمایت کننده دارند و می توانند فرزندانی را تربیت کنند که دارای اعتماد به نفس بالا و مسئولیت پذیر هستند؛ این افراد در بزرگسالی، موفق تر عمل می کنند.
رد پای توسعه و پرورش مهارت های زندگی، در رویکردهای آموزشی مدارس برتر کشور در مقاطع دبستان و دبیرستان دیده می شود، بنابراین، مدارس علوی تبریز (سیمناد) نیز از این قاعده مستثنی نبوده و سعی در پیشبرد اهداف آموزشی و تربیتی فرزندان نسل آینده دارد. جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید با کارشناسان ما در گروه آموزشی سیمناد تماس بگیرید.
